Mercanlar (Anthozoa), omurgasız hayvanların Knidliler şubesinin denizlerde yaşayan bir sınıfıdır. Yumuşak mercanlar, boynuzsu mercanlar, dikenli mercanlar, gerçek mercanlar gibi çeşitleri vardır. Deniz şakayıkları da bu sınıftandır. Polip vücutlu bu canlıların mineral maddelerinden karışmış boynuzsu iskeletlerine de mercan denir.
Biyolojik sınıflandırması
Altsınıflar ve Sınıflar
- Altsınıf Alcyonaria
- Alcyonacea
- Gorgonacea
- Helioporacea
- Pennatulacea
- Stolonifera
- Telestacea
- Altsınıf Ceriantipatharia
- Antipatharia
- Ceriantharia
- Altsınıf Hexacorallia
- Actiniaria
- Scleractinia
- Altsınıf Zoantharia
- Corallimorpharia
- Ptychodactiaria
- Rugosa
- Zoanthidea
 |
| Bir denizşakayığı |
Açıklama
Sığ okyanus alanlarında su yosunları ve bazı sölenterataların kalkerli iskeletlerinin binlerce yıl boyunca belli bir bölgede toplanması sonucunda mercan kayalıkları meydana gelir. Yalnız veya koloniler halinde yaşarlar. Vücutları ışınsal simetrilidir. Ağız çevrelerinde uzantılı dokunaçları vardır. Ağız ve kolları kaslarla açılıp kapanabilir. Küçük canlılarla beslenirler. İskeletleri dış derilerinin salgısından meydana gelir.
Akdeniz, Kızıldeniz gibi sıcak deniz diplerinde bulunan büyük taşlara yapışık olarak yaşarlar. Pek nadir olarak serbest yüzenlerine de rastlanır. Her bir mercan veya mercan ünitesi kalkerli bir kabuk içinde birbirine sıkı sıkı bağlanmış mercan hayvancıkları ihtiva eder. Mercanın vücudu sütun şeklindedir. Bu sütunun üstünde, kavrama uzuvlarını ve merkezi ağzı taşıyan düz bir disk bulunmaktadır. Mercan, kabuğun içinde belli bir miktarda büzülebilir, ancak kabuğu terk edemez. Koloni fertlerinin kabukları birbirinden değişik şekillerdedir. Kalkerden meydana gelen kabuk kütlesi, sürgün şeklindeki üreme sonucu devamlı olarak büyür. Bu büyüme sırasında sadece kütlenin yüzeyindeki mercanlar canlı olarak kalır.
Üreme
Hem eşeyli, hem de bölünme veya tomurcuklanma ile eşeysiz çoğalırlar. Eşeysiz olarak üreyenler ana koloniye bağlı kalırlar. Çoğu ayrı eşeylidir. Üreme hücrelerinin döllenmesi ana hayvanın içinde veya suda serbest olarak olur. Döllenme sonucu meydana gelen kirpikli larva küçük bir kurtçuğa benzer. Kirpikleriyle bir müddet serbest yüzdükten sonra kendini bir kayaya sabitler. Gelişimini tamamlayarak polip haline gelir ve kalkerli bir iskelet salgılar. Tomurcuklanma ile üreyerek yeni polipler meydana getirir. Koloninin salgıladığı iskeletler yığın halini alarak, mercanlar hareket edemez olur.
Özellikleri
Mercan katılıkta taş gibidir, denizin dibinde ise adeta bitki gibi biter. Denizin diplerinde rengarenk çiçek bahçelerini andırırlar. Suyun yüzünden yukarı çıkıp kuruyunca katılaşıp toprak olur. Bu özelliklerinden dolayı mercanlar uzun yıllar denizlerde büyüyen taş haline gelmiş çiçekler olarak sanıldılar. Günümüzde ise mercanlar, omurgasız hayvanlar sınıfında incelenmektedir.
Kaynaşan mercan iskeletlerinin zamanla deniz yüzeyine kadar yükselerek meydana getirdikleri uzun mercan kayalarına resif denir. Bazen de halka şeklini alarak ortası deniz olan adalar meydana getirirler. Bunlara da atol denir. Mercan kayalıklarının meydana gelebilmesi için suyun ılık olması lazımdır. Norveç batı sahillerinde olduğu gibi soğuk iklim bölgelerinde de mercan kayalıklarına rastlanmaktaysa da, mercan kayalıklarının en çok bulunduğu yerler; Afrika'nın doğu sahillerinden Büyük Okyanustaki Hawaii Adaları arasındaki bölge ile Bermuda'dan Brezilya'ya kadar olan bölgelerdir. Akdeniz'de de çalı veya ağaç biçimli koloniler halinde, 200 metrelik derinlerde bulunurlar.
 |
| Taşsı mercan (Scleractinia) |
Üç tip mercan kayalığı vardır. Bunlardan birincisi sahile yakın bölgelerde bulunur. İkincisi sahilden uzakta açık denizde, üçüncü de sığ sularda bulunur. En meşhur mercan kayalıkları Avustralya'nın kuzeydoğu sahillerinde bulunan ve uzunluğu 2000 km olan Büyük Set Resifi'ndir. Mercanların renk ve görünüşleri çeşitlidir. Çimen, yelpaze, ağaç dalı şeklinde olanları vardır. Kırmızı, yeşil, turuncu, beyaz, çizgili ve desenli de olabilirler.
Mercanlı Kıyı
Mercanlı Kıyı ya da Resifli Kıyılar genelde tropikal iklim kuşağında görülen bir kıyı tipidir. Bu iklim tipinin tropikal iklimlerde gözükme sebebi bu kıyı da yaşayan canlılar olan mercanların sığ ve sıcak su sevmeleridir. Bu kıyı tipinde bazen mercanlar üst üste çıkarak Mercan adaları ya da Atol adı verilen küçük adacıklar oluşturur.
İnsan kültüründeki yeri
Çok eskiden beri mercan iskeletlerinden süs eşyası yapılmaktadır. Kolye, gerdanlık, küpe, tesbih gibi eşya imal edilir. Kırmızı mercan en meşhurlarıdır.
mercanlar ne demek? TDK anlamı ve açıklaması
isim, hayvan bilimi, çokluk
Örnek hayvanı mercan olan, sölenterlerden bir sınıf (Anthozoa).
Coğrafya Terimleri Sözlüğü - 1980
Türkçe: didan-ı dahiliye, İngilizce: corals, Fransızca: coraux, Almanca: Korallen
Sıcak denizlerde yığınlar durumunda yaşayan ve "resif" denilen kireçli kayaları oluşturan hayvancıklar.
Zooloji Terimleri Sözlüğü - 1963
İngilizce: corals, Fransızca: anthozoaires, Almanca: Blumentiere, Diğer: Yun. anthos,zoon
(Anthozoa), (Yun. anthos = çiçek, Yun, zoon = hayvan): Çokgözeli hayvanlardan sölentereler (Coelenterata) alt-bölümünün knidliler (Cnidaria) filumuna giren bir sınıfı. Sadece polip dölleri vardır. Vücutları hem iki-yanlı, hem ışınsal bakışımlıdır. Dokunaçlar bir kaç sıra üzerine dizilidir. Çoğu iskeletlidir. Eşeylik gözeleri iç-deriden meydana gelir. Denizlerde tek ya da koloni halinde, daima kendilerini bir yere bağlayarak yaşarlar. Mercan (Corallium rubrum), deniz gülü (Actinia), deniz şakayıkı (Anemonla) iyi bilinirler.
Orta Öğretim Terimleri Kılavuzu - 1963
Türkçe: dîdân-i dâhiliye, Fransızca: anthozoaires, Diğer: Yun. Anthozoa
(zooloji)
Biyoloji Terimleri Sözlüğü - 1998
İngilizce: corals, Fransızca: anthozoaires, Almanca: Blumentiere, Diğer: Yun. anthos: çiçek; zoon: hayvan, Ahn, Blumentiere, Latin: Anthozoa
(Yun. anthos: çiçek; zoon: hayvan) Çok hücrelilerden (Metazoa), sölenterler (Coelenterata) alt bölümünün, knidliler (Cnidaria) filumundan, sadece polip dölleri olan, vücutları hem iki yanlı, hem ışınsal bakışımlı, dokunaçları birkaç sıra üzerine dizili, çoğu iskeletli, eşey hücreleri iç deriden (endoderm) meydana gelen, denizlerde tek ya da koloniler hâlinde, kendilerini daima bir yere bağlayarak yaşayan, mercan (Corallium rubrum), denizgülü (Actinia), denizşakayığı (Anemonia) cins ve türleri iyi bilinen bir sınıf.
Su Ürünleri Terimleri Sözlüğü - 2007
Latin: Anthozoa
Sölenterler (Coelenterata) alt bölümünün, knidliler (Cnidaria) şubesinden, sadece polip dölleri olan, vücutları hem iki yanlı, hem ışınsal bakışımlı, dokunaçları birkaç sıra üzerine dizili, çoğu iskeletli, eşey hücreleri iç deriden (endoderm) meydana gelen, denizlerde tek veya koloniler biçiminde, kendilerini daima bir yere bağlayarak yaşayan bir sınıf.