Çipura ya da çupra (Sparus aurata), Sparidae familyasına ait, Akdeniz'de yayılım gösteren balık türü.
Klimatik yapıdan çipura balığına tüm Akdeniz’de rastlanmakla birlikte doğu ve güneydoğu Akdeniz ülkelerinde, Kanarya Adaları'nda, İngiltere kıyılarında, Verde Burnu'nda ve nadir olarak Karadeniz kıyılarında rastlanır. Genellikle tropikal, subtropikal ve ılıman kuşaklarda yayılım gösteren çipura deniz fenogramlarının bulunduğu kumlu–çamurlu ve çamurlu ortamlarda yaşamını sürdürür. Bunun yanı sıra nehir ağızlarına ve lagüner bölgelere de girer. Türkiye'de daha çok güney sahilleri ve Ege kıyılarında yayılım gösterir. 30-50 gram olanları ince lidaki, 100 gram olanları lidaki, 100-180 gram olanları kaba lidaki, 200 gram ve üzeri ağırlıkta olanları da çipura olarak adlandırılır. 0-3 yaş arası çipuraların mide içerikleri incelendiğinde bu türün karnivor bir form olduğu ve özellikle ergin bireylerin Crustacea ve Mollusca familyasına ait türlerle beslendiği ortaya çıkmıştır. Sırt yüksekliği fazla olup lateralden yassılaşmış simetrik bir yapıya sahiptir. Baş iri, burun küt ve ağız terminal konumlu olup düzdür. Alt çenede dişler önde 4 adet kanin, arkada 4 sıra molar, üst çenede ön tarafta 4 adet kanin, arkada ise 3 sıra molar şeklindedir. Üst dudak, alt dudağa oranla daha kalın olup gözün başladığı noktanın paralelinde biter. Gözler orta derecede gelişmiştir. Göz çukuru önündeki mesafe, göz çapından en az iki kat daha uzundur. Gözler arasında V şeklinde yıldızsı bir bant vardır. Kuvvetli çenesiyle küçük kabukluları, balıkları ve diğer hayvanları kolayca yiyen etçil bir balıktır. Yaz aylarında sığlarda, kış aylarında da 30–40 m. derinliklerde yaşar. İki yaşın üzerindekiler daha da derinlere iner. Cinsel olgunluğa erişme yaşı 2 'dir. Bu dönemde balıkların genel olarak erkek oldukları gözlenir. 3 ve 4. yaştan itibaren balıklarda dişiliğe dönüşüm olduğu görülür (Protandrik hermafroditizm). Ortam koşullarına bağlı olarak balıkların cinsiyet değiştirmesi her zaman az da olsa mümkün olduğu bildirilmektedir. Çipura balıkları son 20-25 yılda ilgi çeken ve yetiştirmeye alınan bir tür olduğundan türün her an cinsiyet değiştirebildiği zaman zaman gözlenebilmekte ise de doğadan yakalanan yaşlı balıkların önemli bölümünün dişi olması ve iki yaşlı balıklarda erkek bireylerin çok yüksek oranda olması, bu türde balıkların 2. yaştan sonra çoğunlukla dişi olduklarını göstermektedir. Yumurtlama dönemleri Ekim – Aralık aylarında olur ve 100–150.000 yumurta dökerler. Eti az kılçıklı, sert ve beyazdır. Izgarada pişirilmesi tercih edilir. Ayrıca üretim kültürüne uygunluğu nedeniyle ekonomik değeri çok yüksektir. Çipura balığı günümüzde Türkiye'de, Yunanistan'da, İsrail'de ve İspanya'da başarılı olarak üretilir. Yıllar boyunca yapılan kontrolsüz avlanmalar sonucu denizlerde sayısı çok azalmış ancak balık çiftliklerinde yetiştirilmektedir, balık çiftliklerinde yetiştirilen balıkların boyutu daha büyüktür.
Biyolojik sınıflandırması
- Âlem: Animalia (Hayvanlar)
- Şube: Chordata (Kordalılar)
- Sınıf: Teleostei
- Takım: Perciformes
- Familya: Sparidae
- Cins: Sparus
- Tür: S. aurata
- İkili adlandırma: Sparus aurata L., 1758
 |
| Çipura dağılım haritası |
Biyoloji
Genellikle 0-30 metre (0-98 ft) derinliklerde bulunur ancak 150 metre (490 ft)*'a kadar oluşabilir, tek başına veya tek tek deniz otu yakınında veya kumlu diplerin üzerinde, ancak bazen ilkbaharda haliçlerde küçük gruplar görülebilir.
Esas olarak kabuklu deniz ürün leri, aynı zamanda bazı bitkilerle de beslenir.
 |
| Sardinya, İtalya'nın kuzey batısında kıyı Spiaggia de La Pelosa'da yaldızlı çipura. |
Balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği
Çipura, saygın bir yem balığıdır ancak 2000–2009 yılları arasında özellikle Akdeniz'den olmak üzere yabani balıkların avlanması nispeten mütevazı olmuştur; 2000–2009 yılları arasında 6,100 ila 9,600 ton arasında olmuştur. Ek olarak, çipura, geleneksel olarak kıyı lagünlerinde ve tuzlu su havuzlarında yaygın olarak yetiştirilmiştir. Ancak, 1980'lerde yoğun yetiştirme sistemleri geliştirildi ve çipura, özellikle Akdeniz bölgesinde ve Portekiz'de önemli bir su kültürü türü haline geldi. Bildirilen üretim, 1980'lerin sonlarına kadar ihmal edilebilir düzeydeydi ancak 2010'da 140,000 tona ulaştı ve bu nedenle balık avcılığı üretimini gölgede bıraktı. Yunanistan, Avrupa'nın en büyük çipura üreticisidir ve onu Türkiye izlemektedir.
Su ürünleri yetiştiriciliğindeki çipura, Enterospora nucleophila dahil olmak üzere parazit enfeksiyonlarına karşı hassastır.
 |
| Sparus aurata |
Mutfak
Balık, Akdeniz mutfağında çeşitli isimler altında yaygın olarak kullanılmaktadır. Tunus'ta yerel olarak "Dorate" olarak bilinir.
 |
| Izgara Orata |
çipura kelimesi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
isim, hayvan bilimi, (çipu'ra), Rumca
Karagöz balığına benzer, eti beyaz bir Akdeniz balığı; çupra, çupra balığı (Sparus aurata):
"Yarın İzmir'deyiz! Gelsin buz gibi aslan sütü, meze de çipura, dedi." - Halikarnas Balıkçısı
Zooloji Terimleri Sözlüğü - 1963
İngilizce: seabream, Fransızca: Pagre, Almanca: grosser Rotbrassen
(Aurata aurata) Kemikli-balıklar (Teleostei) takımının izmaritgiller (Sparidae) familyasından bir balık türü. Uzunluğu 50 cm. Erdişidir. Ege Denizinde bulunur.
Orta Öğretim Terimleri Kılavuzu - 1963
Fransızca: durade vulgaire, Latin: Aurata aurata
(zooloji)
Biyoloji Terimleri Sözlüğü - 1998
İngilizce: seabream, Fransızca: pagre, Almanca: grosser Rotbrassen, Latin: Aurata aurata
Kemikli balıklar (Teleostei) takımının, izmaritgiller (Sparidae) familyasından, 50 cm kadar uzunlukta, er dişi, Ege Denizi'nde yaşayan bir tür.
Su Ürünleri Terimleri Sözlüğü - 2007
Latin: Sparus aurata
Kemikli balıklardan, mercan balığıgiller (Sparidae) familyasından, boyu 70 cm olabilen, tüm denizlerimizde yaşayan ve eti çok lezzetli bir tür, alyanak.
Kelime Kökeni
Yeni Yunanca tsipúra τσιπούρα "çipura balığı, sparus aurata" sözcüğü ile eş kökenlidir.
Tarihte En Eski Kaynak
çupra "balık kılçığı" [ Kamus-ı Türki (1900) ]
çupra balığı "çok kılçıklı bir tür balık, sparus aurata" [ Kamus-ı Türki (1900) ]