tanrıça

Ceres, Roma mitolojisinde tarım tanrıçası

Tanrıça, dişi ya da dişil ilah anlamlarına gelebilir. Soyut bir ilahi varlıktır. Birçok kültürde tanrıçalardan bahsedilir. Bazen tek başına, ama çoğunlukla bir panteonun üyesi olarak tanrıça inanışı özellikle paganizmde yaygındır.

Tanrı veya tanrıçada görülen tanrıya bir cinsiyet verme girişimi ve inancı din veya inancın doğduğu kültür ve topluluğun matriarki (anaerkillik) veya patriarki (ataerkillik) yapılarından herhangi birine daha yakın olduğu yönünde ipuçları sağlayabilir. Birçok modern matriarklar ve panteistler tarafından tanrıça anlayışı Tanrı'nın (yani İbrahimi Tanrı'nın) bir versiyonu veya benzeri olarak savunmaktadırlar.

Zaman zaman tanrısallıktaki veya tanrılardaki dişil-eril ilişkiler monizmde farklı bir köken bulabilir; burada daha tanımlı ve kesin bir monoteizm - politeizm karşı kavramlarından farklı olarak Tanrıça ve Tanrı, bir tek aşkın monadın cinsiyetleri olarak görülür.

Her kültürde, özellikle de antik politeistik mitoloji ve inançlarda tanrıçalar çeşitli benzer özellikleri paylaşsalar da, farklı şekil, rol ve adetlerle ortaya çıkmıştırlar. Aşağıda bazı din ve mitolojilerdeki belli başlı tanrıça isimlerini bulabilirsiniz, bu tanrıçaların her biri hakkında daha fazla bilgi için her tanrıçanın kendi maddesine göz atmanız, genel olarak bir kültür, din veya mitolojideki tanrıçalar hakkında bilgi almak içinse o kültür, din veya mitolojinin maddesine göz atmanız gerekir.

Yunan ve Roma mitolojilerindeki tanrıçalar

Tanımı: Güzellik ve aşk tanrıçası, Yunan mitolojisi: Afrodit, Roma: Venüs

Tanımı: Av ve vahşi doğa tanrıçası, Yunan mitolojisi: Artemis, Roma: Diana

Tanımı: Zeka, sanat ve strateji tanrıçası, Yunan mitolojisi: Athena, Roma: Minerva

Tanımı: Tarım ve bereket tanrıçası, Yunan mitolojisi: Demeter, Roma: Ceres

Tanımı: Umut tanrıçası, Yunan mitolojisi: Elpis, Roma: Spes

Tanımı: Gençlik ve canlılık tanrıçası, Yunan mitolojisi: Hebe, Roma: Juventas

Tanımı: Evlilik tanrıçası, Yunan mitolojisi: Hera, Roma: Juno

Tanımı: Ocak ateşi tanrıçası, Yunan mitolojisi: Hestia, Roma: Vesta

Tanımı: Zafer tanrıçası, Yunan mitolojisi: Nike, Roma: Victoria

Tanımı: İnanç, vefa ve sadakatin tanrıçası, Yunan mitolojisi: Pistis, Roma: Fides

Tanımı: Ay tanrıçası, Yunan mitolojisi: Selene, Roma: Luna

Tanımı: Talih, tesadüf tanrıçası, Yunan mitolojisi: Tyche, Roma: Fortuna

Tanımı: Anlaşma ve uyum tanrıçası, Yunan mitolojisi: Harmonia, Roma: Concordia

Tanımı: Hakikat tanrıçası, Roma: Veritas

Tanımı: Fırın tanrıçası, Roma: Fornax

Ate: Hata ve günah tanrıçası
Aurora: Eos’un latince adı. Şafak tanrıçası
Bellona: Romalılarda zafer tanrıçası, Duellona da denir. Yunan Karşılığı Enyo'dur.
Bona Dea: Doğurganlık tanrıçası
Carmenta: Romalılarda doğum tanrıçası
Eris: Nifak, kavga tanrıçası
Fama (Pheme): Halkın sesi tanrıçası
Febris: Ateş ve sıtma tanrıçası
Feronia: Bolluğun ve ormanların tanrıçası
Flora: Yeşeren bitkilerin çiçeklerin tanrıçası
Fortuna: Şans tanrıçası. Yunan Hali Tike
Fornax: Fırın tanrıçası
Apate/Fraus: Hile tanrıçası
Gaia: Toprak. Bütün tanrıların soylarının dayandığı ilk tanrıça
Hygieia: Sağlık tanrıçası
Hekate: Anadolu kökenli, Antik Yunan mitolojisinde cadılık ve nekromansi tanrıçası
Jaso: Hastalıklar tanrıçası
Juturna: Romalıların su kaynakları tanrıçası
Libitina: Romalılarda cenaze tanrıçası
Metis: Hikmet ve akıllılık tanrıçası
Mireler: Kader tanrıçaları
Momos: Alay ve hiciv tanrıçası
Mnemosyne: Hatıra tanrıçası
Nemesis/Ultio: İntikam tanrıçası
Nyks: Gece tanrıçası
Panakeia: Asklepios gibi hekimlikle uğraşan sağlık tanrıçası
Parkae: Romalılarda talih tanrıçaları
Peitho: İkna etme, inandırma, kandırma tanrıçası
Penia: Yoksulluk tanrıçası
Pilumnus: Yeni doğan çocukları koruyan Roma tanrıçası
Poine: (Poene) İntikam ve ceza tanrıçası
Pomona : Romalılarda meyve tanrıçası
Rhea: Kronos'un eşi, Hestia, Demeter, Hera, Hades, Poseidon ve Zeus'un annesidir. Roman karşılığı Ops'tur.
Salus: Romalılarda güvenlik ve sağlık tanrıçası
Selene: Ay tanrıçası
Themis: Kanunların, adaletin, örf ve adetlerin tanrıçası.

Antik Yakın Doğu

Mısır

İsis
Bastet
Sekhmet
Hathor
Nefthys
Wadjet

Mezopotamya

Ninhursag
Tiamat
İştar
Lilith

Arabistan

El-Uzzâ
El-Lât
El-Menât

Hint-Avrupa Dinleri

Dharmik Dinler

Hinduizm

Hinduizm birçok farklı tanrı tanrıçayı şekilsiz, sonsuz ve kişiliksiz tek bir kaynağın, Brahman'ın, yansımaları veya temsilleri olarak gören Advaita geleneği ve çift Tanrı halinde Lakşmi-Vişnu, Radha-Krişna, Devi-Şiva gibi gören Dvaita geleneğini içinde barındıran çok kompleks ve inançsal anlamda heterojenik bir dindir. Barındırdığı farklı tanrı tanrıçalar nedeniyle yine kendi içinde farklı inanç sistemleri oluşmuştur. Şaktalar, Tanrıça tapınanları, bu Tanrı'yı Devi, ana tanrıça ile eş tutarlar. Bir Tanrı'nın eril Tanrı (Şaktiman) ve dişil enerji (Şakti) gibi yönlerle kabul edilmesi mevcuttur. Hint mitolojisinde her tanrının kendisini eşitleyen bir dişi eşi olması da bunun en önemli göstergelerindendir.

Ayyavazhi

Sakthi
Lakşmi
Kali

Greko-Romen Din

Potnia Theron
Demeter
Kybele

Kelt Dini

Dea Matrona
Sulis, Verbeia
Brigid
Agrona, Mórrígan

Cermen Dini

Freya
Frigg
Fulla
Gná
Gullveig
Hel
Hlín
Iðunn
Nanna
Nerthus
Norns
Skaði
Sol

Asya Dinleri

Orta Asya

Türk-Moğol mitolojisine göre bazı tanrıçalar

Ak Ana: Deniz Tanrıçası
Umay: Bereket ve doğum Tanrıçası
Ayzıt: Güzellik Tanrıçası
Gün Ana: Güneşin kişileştirilmiş ve tanrılaştırılmış hali.
Satılay: Fesat Tanrıçası.

İbrahimi Dinler

Sadece bir ilahı tanıyan ve kabul eden monoteistik kültürler genellikle bu ilahı erkek olarak tanımlarlar ki buna olan vurgu dillerin gramerinde eril kurallara dahil olmasıyla belirgindir. Bununla beraber, çeşitli monoteistik dinlerde tapılan bir ilahın herhangi bir cinsiyeti olmaması tartışması vardır ve bu monoteistik dinlerin çoğunluğunda cinsiyetin başlı başına insani bir olgu olduğu ve ilahi kavramlara (Tanrı dahil) uygulanamayacağı görüşü hakimdir. Ayrıca bazı monoteistik dinlerde inanılan tek İlah'ın cinsiyeti olmadığı dinin amentüsünde yani esaslarında belirtilmiştir. Öte yandan, neredeyse bütün monoteistik dinlerde ilahlığın dişil bir yönünü vurgulayan çeşitli mistik gruplar ve ezoterik akımlar çıkmıştır. Örnek olarak erken dönem Hristiyanlık zamanında çıkan Collyridianlar verilebilir, bunlar Meryem'i Tanrıça olarak görmekteydi.

Yeni Dini Akımlar

Vika (Wicca) ve Neopaganizm

Vika (Wicca) geleneğinde Büyük Tanrıça'ya Boynuzlu Tanrı ile birlikte büyük bir saygı gösterilirken, Dianik Wicca bağlıları sadece Tanrıça ve tanrıçaları anar ve kutsar. Vika mitolojisi Avrupa mitolojisinin tarihsel anlamda tanımlama ve çıkarımlarını temel alır. Diğer neopagan gruplar da antik paganist inançları tarihsel anlamda doğru bir biçimde bugüne aktarma arayışı içindedirler. Ayrıca bugün bazı neopaganlar Ana (Arz) Tanrıça ile ekolojik meseleler arasında ilgi kurmuşlardır.

Üç Tanrıça

Birkaç antik Avrupa pagan mitolojisinde tanrıça veya yarı-tanrıçalar üçlü gruplar halinde yer almaktadır; bunlara Yunan Erinyes ve Moirae, İskandinav Norns ve Keltler'deki Brighid ile yine Brighid olarak anılan diğer iki kız kardeşi dahildir. "Bakire", "Anne" veya "Kocakarı" üçlemesi olan üç tanrıça veya tanrıça üçlemesi özellikle Robert Graves tarafından popülerleştirilmiş bir kavram veya inançtır. Her ne kadar fikri belirgin tarihsel bulgular ve delillere dayanmasa da şiirsel ilhamı ve farklı bulgulara üç tanrıça temelinden yaklaşması sonucu elde ettiği çeşitli sonuçlar belirli bir kesim tarafından kabul görmüştür. Bu üçlemenin farklı biçim ve varyasyonları aslında neredeyse her pagan dinde bulunmaktadır fakat herhangi bir benzeşim söz konusu değildir ve bilimsel olarak bir açıklama getirilmemiştir. Üç tanrıça tapımının sembolik açıdan da farklı bir önemi vardır.

Üç Tanrıça'nın lunar (aysal) sembolü

Dini Feminizm

Tanrıça akımları, feminizm bazlı düşünsel ve inançsal bir akımdır. Özellikle Batı'da ortaya çıkmış ve gelişmiş olan bu akımlarda genellikle tanrıçalara veya daha sıklıkla belirli Bir Tanrıça'ya yani Ulu Tanrıça'ya tapım veya inanç mevcuttur. İkinci form monoteistik bir yapı gösterir. Yine de dini feminizm olarak da anılan tanrıça akımlarının dini statüsü tartışmalıdır, zira bu akımlar çoğu zaman belirli bir dini yapıdan veya tanımdan uzaktırlar ve daha çok birer öğreti biçimindedirler; nitekim bu akımların bağlılarının çoğu akımları birer dinden çok mistik veya dogmatik yanlar barındıran birer hayat görüşü veya öğreti olarak tanımlamaktadırlar.

tanrıça kelimesi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?

isim, Türkçe tanrı + Slavca

Çok tanrıcılıkta kadın tanrı; ilahe, mabude.

Tarih Terimleri Sözlüğü - 1974

Türkçe: İlahe, İngilizce: Godness, Fransızca: déesse, Almanca: Göttin

Kadın tanrı.