Herkül

 

Herkül'ün en ünlü tasvirlerinden biri olan Farnese Herkül, orijinali Lysippos'a dayanan Roma mermer heykeli, MS 216. Ulusal Arkeoloji Müzesi, Napoli, İtalya

Herakles veya Herkül, doğuştan Alkaios (Antik Yunanca: Ἀλκαῖος Alcaeus; veya Alcides, Antik Yunanca: Ἀλκείδης, Alkeidēs), Yunan mitolojisinde Zeus ve Miken kralının kızı Alkmene'nin oğlu ve Amfitrion'un üvey oğlu olan ilahî kahraman.

Perseus'un büyük torunu ve -ikisi de tanrı Zeus tarafından evlat edinildiği için- üvey kardeşidir. Benzer şekilde Diyonisos'un da üvey kardeşidir.

Eski Yunan mitolojik kahramanlarının en büyüğüdür, Heracleidae (Antik Yunanca: Ἡρακλεῖδαι) olduklarını iddia eden kraliyet klanlarının atası ve Olimpiyat düzeni'nin Kitonik canavarlara karşı şampiyonudur.

Roma mitolojisinde ve modern Batı'da Herkül olarak bilinir, daha sonraki Roma imparatorları özellikle Commodus ve Maximian sıklıkla kendilerini onunla özdeşleştirmiştir. Kültünün ayrıntıları da Roma mitolojisine de uyarlanmıştır.

Özellikleri

• Alanı: İnsanlığın ilahi koruyucusu, gymnasium hamisi
• Mekânı: Olimpos
• Semboller: Kulüp, Nemea Aslanı

Kişisel bilgileri

• Ebeveynler: Zeus ve Alkmene
• Kardeşler: Aiakos, Angelos, Afrodit, Apollo, Ares, Artemis, Athena, İlithiya, Enyo, Eris, Ersa, Hebe, Helen, Hephaistos, Hermes, Minos, Pandia, Persefoni, Perseus, Rhadamanthys, Harites, Horae, Litae, Müzler, Mireler
• Eşi: Megara, Omphale, Deianeira, Hebe
• Çocuklar: Alexiares ve Anicetus, Telefos, Hyllus, Tlepolemus

{tocify} $title={İçindekiler}

Mitoloji

Doğumu ve çocukluğu

Herkül'ü çevreleyen ünlü trajedilerde önemli olan faktör, Zeus'un karısı tanrıça Hera'nın ona duyduğu nefrettir. Zeus'un birçok gayri meşru çocuğu varken, Herkül'e neden Hera tarafından bu kadar eziyet edildiği açıklığa kavuşturmalıdır. Herkül, Zeus'un ölümlü kadın Alkmene ile olan ilişkisinin oğluydu. Zeus Alkmene'yi istediğinde, güneş tanrısı Helios'a Alkmene ile daha çok zaman geçirebilmek için üç gün boyunca yükselmemesini emrederek bir geceyi üç kat uzatmaya karar verdi. Zeus, savaştan erken eve dönen kocası Amfitrion kılığına girdikten sonra onunla sevişti (Ardından aynı gece Amfitrion döndü ve Alkmene, heteropaternal süperfekundasyon vakası (bir kadının farklı babalardan ikizleri olması) ile oğluna hamile kaldı. Böylece, Herkül'ün varlığı, Zeus'un birçok yasadışı olayından en az birini kanıtladı. Hera, kocasının sadakatsizliklerinin intikamını almak için sık sık Zeus'un ölümlü çocuklarına karşı komplolar kurdu. Amfitrion'un oğlu olan ikiz ölümlü kardeşi İfiklis, Herkül'ün savaş arabacısı Iolaus'un babasıydı.

Herkül yılanları boğarken (Attik kırmızı figürlü stamnos'tan detay, yaklaşık M.Ö. 480-470)

İkizler Herkül ve İphikles'in doğacağı gece, kocası Zeus'un önceden zina yaptığını bilen Hera, Zeus'u o gece Perseus hanedanının üyesinden doğan bir çocuğun Yüce Kral olacağına dair yemin etmesi için ikna etti. Hera bunu, Herkül'ün Perseus'un soyundan doğacağını bildiği halde Eurystheus'un da öyle olduğunu bilerek yaptı. Yemin edildikten sonra Hera Alkmene'nin evine aceleyle gitti ve doğum tanrıçası İlithiya'yı giysilerini düğümleyip bağdaş kurup oturmaya zorladı böylece ikizleri rahimde hapsedip Herkül ve Iphikles'in ikizlerinin doğumunu yavaşlattı. Böylece Hera, Eurystheus'un erken doğmasına neden oldu ve onu Herkül'ün yerine Yüce Kral yaptı. Alkmene'nin hizmetçisi Galanthis tarafından kandırılmamış olsaydı, İlithiya'ya Alkmene'nin bebeği doğurduğunu söyleyerek yalan söylemeseydi, Hera, Herkül'ün doğumunu kalıcı olarak geciktirirdi. Bunu duyunca şaşkınlıkla sıçradı, düğümleri çözdü ve istemeden Alkmene'nin Herkül ve İphikles'i doğurmasına izin verdi.

Yılanı boğan bir çocuk olarak Herkül (mermer, Roma sanatı, MS 2. yüzyıl). Roma, İtalya'daki Capitol Müzesi

Hera'nın intikamından korkan Alkmene, bebek Herkül'ü terk etmek için götürdü ancak kahramanların koruyucusu olarak önemli bir rol oynayan üvey kız kardeşi Athena tarafından alındı ve Hera'ya getirildi. Hera, Herkül'ü tanımadı ve acıyarak onu emzirdi. Herkül o kadar güçlü emdi ki, Hera'ya acı çektirdi ve Hera onu itti. Sütü göklere sıçradı ve orada Samanyolu'nu (İngilizce : the Milky Way, sütlü yol demektir) oluşturdu. Ama ilahi sütle Herkül doğaüstü güçler elde etmişti. Athena bebeği annesine geri getirdi ve daha sonra ailesi tarafından büyütüldü.

Çocuğa önceleri ailesi tarafından Alcides adı verildi; Ancak daha sonra Herkül denildi. Hera'yı yumuşatmak için başarısız bir girişimde Herkül olarak yeniden adlandırıldı, Herkül, Hera'nın "gurur" veya "zaferi" anlamına geliyordu. Hera, çocukların odasına iki dev yılan gönderdiğinde, o ve ikizi henüz sekiz aylıktı. İfiklis korkudan ağladı ama erkek kardeşi her iki elinden birer yılanı kaptı ve onları boğdu. Hemşiresi tarafından karyolasında oyuncakmış gibi onlarla oynarken bulundu. Şaşıran Amfitrion, çok sayıda canavarı yeneceğini söyleyerek çocuk için alışılmadık bir gelecek kehanetinde bulunan kahin Teiresias'ı çağırdı.

Gençliği

Müzik hocası Linus'u bir lir ile öldürdükten sonra üvey babası Amfitrion tarafından bir dağda sığır beslemeye gönderildi. Burada, alegorik bir kıssa, sofist Prodicus (yaklaşık MÖ 400) tarafından icat edilen ve Xenophon'un "Memorabilia" 2.1.21–34'te bildirilen "Herkül'ün Seçimi"ne göre ona hoş ve kolay bir yaşam ile şiddetli ama görkemli bir yaşam arasında bir seçim teklif eden iki kinayeli kişi - Vicdan ve Erdem - tarafından ziyaret edildi: Herkül ikinci seçeneği seçti. Bu, MÖ 5. yüzyılda Herkül'ü "etikleştirme" modelinin bir parçasıydı.

Terracotta Kantharos yanı Herkül başı şeklindedir, Syriskos Ressamı, M.Ö. y. 470

Annibale Carracci - Herkül'ün seçimi

Herkül her açıdan üstün bir eğitim görmüştür. En iyi yaptığı işler ok atmak, at sürmek ve güreşmektir. 18 yaşına geldiği zaman Kitharion ormanlarında yaşayan ünlü canavarı öldürmüştür. Daha sonra İstefe'de Herkül, Kral Kreon'un kızı Megara ile evlendi. Bu kızdan üç oğlu oldu. Hera'nın yol açtığı bir delilik nöbetinde Herkül, çocuklarını ve karısı Megara'yı öldürdü. Antikira'nın kurucusu Antikyreus tarafından deliliği helleborus ile tedavi edildikten sonra, ne yaptığını anladı ve Delfi'ye kaçtı. Ona bilmediği, Hera tarafından yönlendirilen Kahin rehberlik etti. On yıl boyunca Kral Eurystheus’a hizmet etmesi ve Eurystheus'un kendisinden istediği her görevi yerine getirmesi emredildi. Eurystheus, Herkül'e on tane iş verdi ancak bunları yaptıktan sonra Herkül, Eurystheus tarafından iki tane daha iş eklenerek aldatıldı ve Herkül'ün On İki Görevi oldu.

Herkül'ün Görevleri

Hera tarafından deliye dönen Herkül, kendi çocuklarını katletti. Suçun kefaretini ödemek için Herkül'ün, Herkül'ün yerine kral olan baş düşmanı Eurystheus tarafından belirlenen on görevi yerine getirmesi gerekiyordu. Başarılı olursa günahından arınacak ve efsanenin dediği gibi tanrı olacak ve ölümsüzlüğe kavuşacaktı.

Herkül ve Nemea aslanı arasındaki dövüş, onun en ünlü başarılarından biridir. (Siyah figürlü bir Attika amforasının B yüzü, yaklaşık MÖ 540)

Herkül Çocuklarına Ok Atıyor

On birinci başarısı Hesperides'in elmasını yakalamaktı (Altınlı bronz, Roma sanat eseri, MS 2. yüzyıl)

Getty Villa'daki Lansdowne Heracles Hadrianus'un Villası'nda bulundu (Roma sanat eseri, MS 125)

Lysippostarafından yapılmış Herkül ve Ceryneian Hind

Diğer gelenekler, Herkül'ün deliliğini daha sonraki bir zamana yerleştirir ve koşulları farklı şekilde ilişkilendirir. Bazı geleneklerde, Herkül'ün on iki çalışması için yalnızca ilahi bir neden vardı: Zeus, Herkül'ü Hera'nın kıskançlığının kurbanı olarak bırakmamak arzusuyla, Hera’ya “Herkül, Eurystheus'un hizmetinde on iki büyük görev yaparsa ölümsüz olmaldır” sözünü verdirdi. Euripides'in Herkül oyununda Herkül, Hera tarafından deliliğe sürüklenir ve on iki görevinden sonra çocuklarını öldürür.

Zorluğa rağmen, Herkül bu görevleri yerine getirdi ancak sonunda Eurystheus, kahramanın iki işte elde ettiği başarıyı kabul etmedi: Augean ahırlarının temizlenmesi, çünkü Herkül iş için ödeme kabul edecekti; ve Lernaean Hydra'nın öldürülmesinde Herkül'ün yeğeni Iolaus çoğalan kafaların kütüklerini yakmasına yardım etmişti.

Eurystheus, Hesperides'in Altın Elmalarını almak ve Kerberos'u yakalamak olmak üzere iki görev daha verdi. Sonunda, kahraman eklenen her görevi başarıyla gerçekleştirdi ve toplam yapılan görev sayısını sihirli sayı on iki yaptı.

12 Görev

Bu 12 görev şunlardır:

1. Nemean aslanını yenmek (efsaneye göre aslanın postu sadece kendi pençesiyle kesilebilir).
2. Lerna gölündeki Hydra'yı öldürmek.
3. Artemis'in kutsal hayvanlarından Keryneia Geyiğini yakalamak.
4. Erymanthian dağında yaşayan büyük yaban domuzunu ağla tutmak.
5. Augias'ın ahırlarını bir günde temizlemek. (İki büyük ırmağın yataklarını değiştirip ahırlardan geçirerek.)
6. Stymphalos'da yaşayan ve o bölgedeki insanların rahatını kaçıran Stymphalian Kuşları Athena'nın yardımıyla kovmak.
7. Girit'e gidip Poseidon'un Minos'a verdiği azgın Girit Boğası'nı getirmek
8. Diomedes'in kısrakları diye adlandırılan insan yiyen dört vahşi atın yakalanması.
9. Amazonlar kraliçesi Hippolyta'dan kemerini almak. Kemeri almak için kraliçe ile anlaşmış, ancak Hera'nın kışkırtmasıyla Amazonlar, Herkül'e saldırmış, Herkül de kraliçeyi öldürmek zorunda kalmıştır.
10. Okeanos'un bir adasında bulunan 3 gövdeli dev Geryoneus'un sığırlarını çalmak.
11. Hesperidler'in altın elmalarını getirmek. Elmaları almak için altın elma ağacını koruyan kızları ve daha da önemlisi onların ejderini geçmesi gerekiyordu. Bunun için Herkül altın elmaların koruyucusu olan kızların babası Atlas'a gider ama o da biraz uyanık davranarak Herkül'le bir anlaşma yapar.
12. Hades'in ölüler ülkesini koruyan Kerberos adlı köpeği yeryüzüne çıkarmak.

Herkül Hera'nın gönderdiği iki yılanı boğarken

Herkül ve Hesperidler'in elmaları

Herkül ve Kerberos

Herkül ve Nemean arslanı

Herkül ve Hidra

Herkül ve Stymphalos kuşları

Herkül ve Girit boğası

Herkül ve Keryneia geyiği

Herkül ve Erymanthian yabandomuzu

Herkül ve Diomedes'in kısrakları

Herkül'ün Hippolyte işi

Herkül, Eros ve Iolaus

Herkül ve Philoktetes

Herkül ve Kyknos

Başka maceralar

Bu görevleri yaptıktan sonra Herkül, Oechalia Prensesi Iole'ye aşık oldu. Oechalia'lı Eurytus'un kızı Iole için oğullarını okçuluk yarışmasında yenebilecek kişiye söz verdi. Herkül kazandı ama Eurytus sözünü tutmadı. Herkül'ün başarıları, Iole'nin kardeşi İphitus dışında kral ve oğulları tarafından reddedildi. Herkül, kralı ve İphitus hariç diğer oğullarını öldürdü ve Iole'yi kaçırdı. İphitus, Herkül'ün en iyi arkadaşı oldu. Ancak Hera bir kez daha Herkül'ü çıldırttı ve İphitus'u surların üzerinden ölüme fırlattı. Herkül bir kez daha bu sefer Lidya'nın kraliçesi Omphale'ye hizmet ederek kendini üç yıllık esirlikten kurtardı.

Herkül Tapınağı, Roma

Omphale

Omphale, Lidya kraliçesi veya prensesiydi. Xenoclea, Delphic Oracle tarafından verilen cinayetin cezası olarak Herkül bir yıl boyunca ona kölelik yapacaktı. Herkül, dişi Nemea aslanının derisini giyip zeytin ağacı sopasını taşırken, kadın işlerini yapmaya ve kadın kıyafetleri giymeye zorlandı.

Herkül ve Omphale, Roma fresk, Pompeius Dördüncü Stili, MS 45–79, Napoli Arkeoloji Müzesi, İtalya

Bir süre sonra Omphale Herkül'ü serbest bıraktı ve onunla evlendi. Bazı kaynaklar, onlardan doğan ve çeşitli adlarla anılan bir oğuldan bahseder. O zamanlar, yaramaz odun ruhları cercopes, Herkül'ün silahlarını çaldı. Onları yüzleri aşağı bakacak şekilde bir sopaya bağlayarak cezalandırdı.

Hilas

Vahşi doğada yürürken, Dryopes Herkül'e saldırdı. Rodoslu Apollonios' Argonautikasında, Herkül'ün, kralları Theiodamas'ı onun boğalarından biri için acımasızca öldürdüğü ve Dryopes‘e "hayatlarında adaleti umursamadıkları için" savaş açtığından bahsedilir. Krallarının ölümünden sonra Dryopes pes etti ve ona Prens Hylas teklif etti. Gençleri silah taşıyıcısı olarak aldı. Yıllar sonra, Herkül ve Hylas Argo mürettebatına katıldı. Argonotlar olarak yolculuğun sadece bir kısmına katıldılar. Mysia'da Hylas, yerel bir pınarın perileri tarafından kaçırıldı. Herkül, uzun süre onu aradı ama Hylas perilere aşık oldu ve bir daha ortaya çıkmadı. Diğer versiyonlarda, sadece boğulduğu anlatılır. Her iki durumda da, Argo onlarsız yelken açarak yola çıktı.

Prometheus'u Kurtarması

Hesiodos'un Theogonia'sı ve Eshilos'un Zincirsiz Prometheus‘u, her ikisi de Herkül'ün Prometheus‘a işkence eden kartalı vurup öldürdüğünü anlatır (tanrılardan ateşi çalıp ölümlülere verdiği için Zeus tarafından bu ceza verilmişti). Herkül Titan'ı zincirlerinden ve işkenceden kurtardı. Prometheus daha sonra Herkül'ün daha sonraki eylemleriyle ilgili tahminlerde bulundu.

Troya'yı tahrip etti. Argonotların seferine katıldı.

Herkül, Kyknos ve Antaios'u öldürmüştür.

Deianeira ile evlendi, Sentor Nessos karısına yaklaşmak isteyince onu oklarıyla yaralayarak öldürdü. Nessos ölmeden önce Deianeira'ya kendi kanından vererek bir gün kocan için lazım olabilir dedi.

Bir zaman sonra Herkül esir aldığı bir kızı Deianeira'ya gönderdi lakin Deianeira Herkül'ün kendisini bu kızla aldattığını düşünüp sinirlendi. Herkül yeni bir gömlek istediğinde Nessos'un verdiği kana batırılmış gömleği Herkül'e verdi. Gömlek Herkül'ün üstüne yapıştı ve dayanılmaz acılar vermeye başladı. Bu dayanılmaz acıya son vermek için Herkül bir odun yığını hazırlatarak kendisini alevlerin içine attı.

Herkül'ün ölümüne başta Zeus olmak üzere bütün tanrılar çok üzülmüş ve onu Olympos'a götürerek ölümsüzlük bağışlayıp tanrıça Hebe ile evlendirmişlerdir.

Fizik ve moral gücün simgesi olan Herkül Yunanistan'da hem tanrı hem de kahraman olarak saygı ve tapınım görmüştür. Herküloğulları denilen çocukları Yunan yarımadasındaki halkların atası sayılmıştır.

Herkül'ün dünyadaki yaşamı boyunca 70 kadar çocuğun babası olduğu söylenir. En öne çıkanlardan biri Herkül ile Deianeira veya Melite'nin oğlu Hyllus'tur. Soyundan gelen Heraklidler'in Lidya'da bir dönem yönetici hanedanlık yaptığı söylenir.

Roma mitolojisinde Herakles'e Herkül denilir ve Jüpiter'in oğlu olarak bilinirdi. İngilizce Hercules diye yazılır. Etrüskçe'de de Hercle diye yazılırdı.

Herkül'ün adı Anadolu'da yerleşim yerlerine de verilmiştir. Günümüzde Konya, Marmara ve Karadeniz olmak üzere üç yerde kullanılan Ereğli adı Herkül sözcüğünün değişime uğramış biçimidir: Herkül > Herakle > İrakle > Eregle > Eregli > Eregliyye > Ereğli şeklini almıştır.

Oğlu Hyllus’u taşıyan Herkül, Deianeira'yı sırtında nehrin karşısına geçirmek üzere olan insan başlı at centaur Nessos'a bakar. Pompeii'den antik fresk.

Aslan postuna sarınmış Herkül

Herkül'ün çocukluğu

Hera (Uni) ve Herkül (Hercle) Etrüks aynası

Jacopo Tintoretto - Samanyolu'nun Kökeni

herkül kelimesi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?

isim, (Herkül özel adından)

Güçlü, kuvvetli kimse.

Gökbilim Terimleri Sözlüğü - 1969

Türkçe: El-câsî, İngilizce: Hercules, Her (Herculis), Kneeler, Fransızca: Hercule, Almanca: Herkules

Bir takımyıldızın adı.