çılbır kelimesi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
çılbır (I)
isim
Kaynamış suyun içine kırılan yumurta piştikten sonra kevgirden geçirilip üzerine sarımsaklı yoğurt ve sos dökülerek hazırlanan bir yemek türü:
"Çılbır sade yumurta ve yoğurtla da bitmez, sarımsak ister." - Refik Halit Karay
çılbır (II)
1. isim İp veya zincirden yapılmış yular sapı.
2. isim Atın 7-8 metrelik bir kayış ile hareket ettirilmesi, eğitimi veya çalıştırılması.
Kelime Kökeni
çılbır (I)
Ermenice tsvabur ձուապուր "yumurta aşı" sözcüğünden alıntıdır. Ermenice sözcük Ermenice tsu ձու "yumurta" ve Ermenice abur ապուր "aş, sulu yemek" sözcüklerinin bileşiğidir.
Tarihte En Eski Kaynak: çırbır/çılbır/çilpik "yoğurtlu yumurta yemeği" [ Filippo Argenti, Regola del Parlare Turco (1533) ]
çılbır (II)
Moğolca aynı anlama gelen çilbugur sözcüğünden alıntıdır. yular maddesine bakınız.
Tarihte En Eski Kaynak: "yular, dizgin" [ TDK, Tarama Sözlüğü (1300-1800) ]
Çılbır, çıpıl, çırpır, çiğ yumurtanın kaynayan suya kırılıp pişirilmesiyle hazırlanan, Türk mutfağına ait bir tür yemektir. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve kızdırılmış tereyağlı-pul biberli sos dökülerek servis edilir. Ahmed Vefik Paşa'nın 1876'da yazdığı Lehce-i Osmani adlı kitabında çıpıl, çırpırın yoğurtlu yağsız yumurta taamı olarak geçmektedir.
YanıtlaSilhttps://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTnf2vMtVPzTnXkXQ_ZNpQxONVybbpnZgTzgexcx1CyXwiapoExgIIsiuMdW_dMIS7-kklPm8OR0REwox-1IsQhLrZJNDCPd7QrwdRI1WMIXjFRkKsDb2nOiCcpSmD6JPIhkVhtcoZJmAB-LNdpsNuQLelPRce-TPMgoMlwiGfYEjdeKwiVPPLLb2j6Ns/s4288/%C3%87%C4%B1lb%C4%B1r%20yeme%C4%9Fi.jpg
• Ülke(ler): Türkiye
• Yaratıcısı: Osmanlı mutfağı
Etimolojisi
Nişanyan sözlükte Türkiye Türkçesi çırpır “çırpılmış yumurta aşı, omlet” sözcüğünden evrilmiştir denilmiştir.
Osmanlı Mutfağındaki Çılbır Çeşitleri
Basılı ilk yemek kitabı Melceü’t-Tabbâhîn'de çılbır tarifi vardır. Tarifi: Birkaç baş soğan ı bir kaşık rûgan-ı sâde ile kavurup bir sahana vazedeler. Badehu bir büyücek tavaya su doldurup iyice kaynadıkta içine beş-on yumurta kırıp birkaç dakika kaynayıp yumurtaların sarısı beyaz ile örtüldükte suyunu süzüp işbu hazırlanan soğanın üzerine dizip kor üstüne konuldukta bir miktar kızgın rûgan-ı sâde haşlayıp üzerine tarçın ve biber ekip tenâvül buyrula. Bazı kere bu yumurtaları sarımsaklı yoğurt içine vazedip bir miktar yağ haşlarlar. Bu dahi latif olur.
Yörelere Göre Çeşitleri
Tepside (Sacda) Çılbır
Selanikli Türklerin mutfağındaki yemeklerden biridir. Malzemeleri soğan, yumurta, yağ ve salçadır.
Erzurum Cılbıra / Erzurum Çılbır
Malzemeleri; biber salçası, sıvı yağ, kuru soğan, yeşil biber, domates, yumurta, tuz, karabiber, pul biber, bayat ekmek ve sudur. İsteğe göre içine tereyağı konulabilir. Erzurum Cılbıra / Erzurum Çılbır 03.08.2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.