Çekmece, başlı başına bir mobilya çeşidi olmaktan çok mobilyaya ait bir parça, tamamlayıcı bir unsur durumundadır. Ev ve ofis mobilyalarının tamamlayıcı öğesi olarak, küçük çaplı eşyaların muhafazası için tasarlanmıştır ve kutu biçiminde bir yapıya sahiptir. Kelimenin kökündeki "Çek-mek"' fiilinden de anlaşılacağı gibi, bir kol yardımıyla mobilyanın ana gövdesinden dışarı doğru çekilip geri içeri itilmesi şeklinde çalışmaktadır. Çoğu zaman sürgülü olup, eski tip ahşap çekmecelerin yapısında tahta kızaklar göze çarpmaktadır. Oysa günümüzde modern tasarım modelleri ile çok çeşitli biçimlerde çekmece türleri mevcuttur.
 |
| I. George zamanından kalma bir çekmece |
Hareket
Çekmece kızakları genellikle çekmecenin yanlışlıkla muhafazasından tamamen çekilmesini önleyen bir mekanizmaya sahiptir.
En basit montaj türlerinde çekmece, çekmeceyi tamamen dolaptan çıkarmadan, iç kısmın tamamını görecek kadar yeterince dışarı çekilememekte ve çoğu zaman içindekilerin yere dökülmesine yol açar. Dolap tarafından tamamen desteklenirken çekmecenin içinin tamamını görünür kılmanın en az iki yolu vardır. Birinci yol, çekmecenin arkasını, çekmece dayanağa çarptığında tamamen görülebilecek şekilde yerleştirir - böyle bir çekmecenin içi, çekmecenin yanlarından daha kısadır. Çekmecenin görünen arkası, arkasında gizli bir saklanma yeri gizli sahte bir sırt olabilir. Başka bir yol ise, tam uzatmalı çekmece sayları olan, aynı zamanda teleskopik ray da denilen, çekmece kabinin tamamen dışına çekildiğinde bile çekmeceyi destekleyen bir tür bileşik ray olan tam uzatma çekmecelerini kullanır.
 |
| Eski tip ahşap kızaklı bir çekmece |
Çekmece rayları
Çekmece rayı, çekmecenin hareket etmesini sağlayan parçasıdır. Farklı fiyatlarda, farklı kullanımlara yönelik, farklı özelliklere sahip çeşitli sürgülü mekanizmalar vardır.
 |
| Çekmeceye takılmış çekmece raylarının yakın çekim fotoğrafı. |
Kullanımlar
Kullanım örnekleri arasında ev mobilyası donanımları, ofis aletleri ve mutfak dolapları, fırın rayları, sürgülü kapılar için raylar ve buzdolabı kızakları (soğutucular için) dahil olmak üzere endüstriyel ekipmanlar yer alır.
Performans ölçütleri
İyi bir kayar ray, pürüzsüzlük, sıkı tolerans ve yük kapasitesi ile tanımlanır.
Sürgü mekanizmasına göre tipler
Ahşap raylar
Çekmece doğrudan dolaba dayanır.
Tekerlekli çekmece rayı: Tekerlekli çekmece veya makaralı ray kızağı, ağır yükleri taşıyabilen basit bir mekanizmadır. Ancak çekmece, çıkarma işlemi dışında tamamen genişletilemez.
Bilyalı raylar: Bilyalı veya çelik bilyalı raylar, çekmecelerin daha düzgün kaymasını sağlamak için bilyalı yataklara sahiptir.
Teleskopik bilyalı çekmece rayları
Teleskopik kanallı raylar, normal kullanımda çekmecenin tam açılmasına ve dolayısıyla içindeki alana daha iyi erişime olanak sağlar.
Çekmece rayları rolform şekillendirme makinesi kullanılarak da üretilir ve dış, orta ve iç raylardan oluşur. Yavaş kapanan mekanizmalı yapılabilir. Tamamen açılamayan 2 bölümlü bilyalı yataklı rayların aksine, 3 bölümlü ray da denilir.
Montaj veya yerleştirmeye göre tipler
Yandan takılan ray
Çoğu çekmece rayı yana takılır ve çekmece açıldığında görünür olmalarını sağlar. Gizli sürgüler genellikle çekmecenin alt kısmına takılar:
Alttan montajlı ray
Alttan takılan sürgüler olarak da adlandırılan bu sürgüler, çekmecenin alt kısmında yanlardan dışarı takılır ve çekmece açıldığında gizli kalır. Bilyalı rulman tipinin alta takılan rayları, yavaş kapanma mekanizması içerebilir. Daha karmaşık şekil faktörü nedeniyle, alta takılan raylar genellikle yana takılanlardan daha pahalıdır.
Ortaya takılan ray: Ortaya takılan raylar çekmecenin alt orta kısmına yakın bir yere takılır ve bu nedenle genellikle çekmece açıldığında da gizlenir. Genellikle diğer sürgü türlerine göre daha hafif yüklerle sınırlıdırlar.
Yavaş kapanma
Yavaş kapanma mekanizması, kapanmanın son aşamasında çekmecenin hızını yavaşlatıp daha sonra otomatik olarak kapatan özel bir özelliktir. Kullanıcı, mekanizmayı devreye sokmak için çekmeceyi hafifçe iter ve çekmece, çarpma ihtimali olmaksızın, yumuşak ve sessiz bir şekilde kapanır.
 |
| Bilyalı rulmanlar yerine tekerlekli basit çekmece kızağı |
 |
| Bilyalı rulmanlı teleskopik çekmece rayları |
 |
| Makaralı kızaklar |
 |
| Endüstriyel profilli ray kılavuzları |
çekmece kelimesi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
1. isim Masa, dolap vb. şeylerin dışarıya çekilen bölümü; göz, çekme:
"Çekmecesinden utana utana bir şişe gazoz çıkardı." - Tarık Buğra
2. isim İçinde mücevher vb. değerli şeyler saklanan küçük, süslü sandık:
"Minderin köşesine annemden kalan ceviz boyalı çekmeceyi yerleştirdim." - Yahya Kemal Beyatlı
3. isim Gemilerin barınabilecekleri koy.
Ağaçişleri Terimleri Sözlüğü - 1968
Türkçe: çekmece, göz, Fransızca: tiroir, Almanca: Schublade
Mobilyada bırakılan boşluk içerisinde kendi kenarları ya da çıtalar üzerinde hareket eden, üstü açık kutu.
Coğrafya Terimleri Sözlüğü - 1980
bk. denizkulağı.
Zanaat Terimleri Sözlüğü - 1976
Bulgur pilavı. (İncesu *Susuz, Eşmeyazı -Kars)
Bilgisayar Terimleri Karşılıklar Kılavuzu - 2007
drawer