Çizgi, uzunluk, kullanım ve yükseklik bakımından birbirine farklılık gösteren bir noktalama işaretidir. Çizginin en yaygın versiyonu kısa çizgiden daha uzun olan en çizgidir –; em çizgi — ise en çizgiden daha uzundur ve ikinci versiyonudur; bir diğeride, genellikle matematikte kesirli sayıları göstermek için kullanılan yatay bardır ―. Tarihsel olarak en ve em önekleri, fontlarda yaygın olarak kullanılan büyük N ve M harflerinin tepe genişliklerinden gelmektedir.
— | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Çizgi | |||||||||
| |||||||||
{tocify} $title={İçindekiler}
Çizginin kullanım tipleri
Kullanım hem Türkçe hem de diğer diller içinde değişiklik gösterebilir:
- Cümledeki bir sonu işaretlemek veya çift parantezler içindeki ifadeleri göstermek için em çizgi kullanılır.
- Glitter, iplikler, düşmeler, ve kumaş parçaları—mutfağını sanki bir palyaço dağıtmış gibi görünüyordu.
- Serçe sürüsü—bazıları yavru—yere kondu ve ötmeye başladı.
- İki farklı olguyu ayrıştırırken kullanılan ve, veya, -den -e gibi kelimelerin yerine en çizgi kullanılır.
- Osmanlı ve Rus Savaşı (1877–1878), 19'uncu yüzyılda yapılmış olan bir savaştır.
- Mete Han, MÖ 209–174 arasında Büyük Hun İmparatorluğu'nun hükûmdarlığını yapmıştır.
- Alıntı yapılmış sözlerin sahiplerini veya alıntı kaynağını göstermek için ya em çizgi ya da yatay bar (ikisi birbiriyle sıkça karıştırılır) kullanılır.
- “Geçmişlerini hatırlayamayanlar, onu tekrar yaşamaya mahkûmdur.”
- —George Santayana
Ortak çizgiler ve unicode kodları
Çizginin çeşitli formları vardır, bunların en yaygın olanları şunlardır:
| Glif | Unicode kodu | Unicode adı | HTML karakter birimi referansı | HTML/XML sayısal karakter referansı | TeX | Alt kodu (Windows) | macOS tuş kombinasyonu | Microsoft Word tuş kombinasyonu | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| figür çizgi | ‒ | U+2012 | figure dash | ‒‒ | |||||
| en çizgi | – | U+2013 | en dash | – | –– | -- | Alt+0150 | ⌥ Opt+- | Ctrl+Num - |
| em çizgi | — | U+2014 | em dash | — | —— | --- | Alt+0151 | ⌥ Opt+⇧ Shift+- | Ctrl+Alt+Num - |
| yatay çizgi | ― | U+2015 | horizontal bar | ― | ―― | ||||
| sallanan çizgi | ⁓ | U+2053 | swung dash | ⁓⁓ | $\sim$ |
Figür çizgi
Figür çizgi -, figure dash (İngilizceden), çoğu yazı tipindeki rakamlarla eşit genişliğe sahiptir. Telefon numaraları içinde (örneğin 555‒0199) hizalamayı korumak için kullanılır. Anlamı, kısa çizgi-eksi ile temsil edilen kısa çizgiyle hemen hemen aynıdır. Figür çizgi işareti kullanılamadığı vakit, yerine kısa çizgi-eksi işareti kullanılabilir. Unicode üzerinde figür çizgi U+2012 (ondalık 8210) olarak kodlanır, ama HTML bunun için hiçbir karakter birimi sağlamaz; ‒ veya ‒ sayısal karakter referansıdır.
En çizgi
En çizgi –, en dash (İngilizceden), N çizgi, geleneksel olarak em çizginin yarısı genişliğindedir. Modern yazı tiplerinde en çizgi uzunluğu standart değildir ve genellikle em çizginin yarısından fazla bir genişliğe sahiptir. Eskiden küçük n ve m harflerinin genişliği baz alınarak tasarlanmış çizgiler, günümüz standartlarında büyük N ve M harflerinin genişliği baz alınarak tasarlanmıştır.
Kullanım
1884'te tipografiker John Southward'un Practical printing: a handbook of the art of typography adlı kitabında bahsettiğine göre, en çizginin üç ana kullanımı vardır: ifadedeki bağıl ögelerden biri tek bir kelimeden daha karmaşık bir anlam barındırdırdığı vakit; bir dizi simetrik ögenin bağlanması gerektiği vakit; parantez veya virgülle yapılan retorik duraklamaların yerine bir alternatif olarak kullanılamak istendiği vakit.
Değerin aralıkları
Tipografide en çizgi, genellikle kapalı bir değerin aralığını – açıkça tanımlanmış ve sonlu üst ve alt sınırlara sahip bir aralık – kabaca arası kelimesiyle iletilenleri belirtmek için kullanılır. Buna örnek olarak saatler, tarihler veya genel anlamıyla sayılar arasındaki aralıklar verilebilir.
| En çizgi aralıklı stil (ör., APA) | Kısa çizgi aralıklı stil (ör., AMA) | Metinsel yazıma uyarlama |
|---|---|---|
| Haziran–Temmuz 1967 | Haziran‐Temmuz 1967 | Haziran ve Temmuz 1967 |
| ö.s. 1:15–2:15 | ÖS 1:15‐2:15 | ö.s. 1:15'ten 2:15'e |
| 3–5 yaş arası için | 3‐5 yaş arası için | 3 ila 5 yaş arası için |
| ss. 38–55 | ss. 38‐55 | sayfa 38 ile 55 arası |
| Başkan Jimmy Carter (1977–81) | Başkan Jimmy Carter (1977‐81) | Başkan Jimmy Carter, 1977'den 1981'e kadar görevdeki |
Buna bağlı olarak, negatif sayıları içeren aralıklarda belirsizlik veya gariplikten kaçınmak için ila kullanılır: "sıcaklıklar –2 °C ila –10 °C arasında değişmekteydi."
İlişkiler ve bağlantılar
En çizgi, iki değeri karşılaştırmak veya aralarındaki ilişkiyi göstermek için de kullanılır. Bu kullanıma örnek olarak şunlar verilebilir:
- Avustralya, Amerikan Samoası'nı 26–2 yendi.
- Radikal–İttihatçı koalisyon
- Karaköy–Eminönü rotası
- New York–Londra uçuşu
- Anne–kız ilişkisi
- Yargıtay, kararı onaylamak için 5–4 oy kullandı.
Bir ayrım yapılırken genellikle "basit" atıf bileşikleri (kısa çizgi ile yazılmış) ve diğer alt türleri (en çizgi ile yazılmış) kullanılır; en az bir otorite, eşleştirilmiş ögelerin eşit ağırlık taşıdığı isim çiftlerini, Taft–Hartley Yasası'nda olduğu gibi "basit" olarak değerlendirirken diğerleri, McCain–Feingold tasarısı veya Bose–Einstein istatistiklerinde olduğu gibi paralel ilişkiyi temsil etmek için bu gibi durumlarda en çizgiyi uygun olarak görürler.
çizgi kelimesi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
1. isim Çizilerek veya çeşitli yollarla oluşmuş iz; cızık, çizi, çizik, hat, tahrir:
"Bu kâğıda üç çizgi çekti." - Ömer Seyfettin
2. isim Yüz ve vücut hatlarının her biri:
"Gözlerinin rengi, yüzünün çizgileri, boyu posu bile değişmiyordu." - Oktay Rifat
3. isim Boya veya altınla işlenen süsleme motiflerinin etrâfına sınırlarını belli edecek şekilde daha koyu bir renkte ince olarak çekilen çizgi; tahrir.
4. isim, matematik Bir noktanın yürütülmesiyle oluşan biçim:
Çizginin yalnız uzunluk boyutu vardır.
5. isim, mecaz Belli başlı özellik:
"Ben hayatımı yeniden ve bambaşka çizgiler üzerinde kuracağım." - Attilâ İlhan
6. isim, mecaz Bir durumdan başka bir duruma atlanan, geçilen yer, sınır:
"Bu topluluklar arasında amatör ve profesyonel çizgisini de tam olarak çizebilmek kolay değildir." - Metin And
7. isim, mecaz Herhangi bir konudaki görüş; eksen:
"Ben de nerede olursam olayım ihtilalci çizgimi sürdüreceğim." - Müşerref Hekimoğlu
Ayaktopu Terimleri Sözlüğü - 1974
Türkçe: hat, İngilizce: line, Almanca: Linie
Oyun alanını sınırlamak, belirli ölçü ve bölgeleri göstermek amacıyla yapılan ayırıcı doğru. (Genellikle kireçli su ile çizilir.)
Bilişim Terimleri Sözlüğü - 1981
Türkçe: hat, İngilizce: line, Fransızca: ligne
İki uzak nokta arasında veri iletişim ortamı sağlayan herhangi bir bağlantı.
Geometri - 2000
6. “Çizgi” , yalnız bir boyutlu uzamdır.
Matematik Terimleri Sözlüğü - 1983
Türkçe: hat, İngilizce: Une, Fransızca: ligne, Almanca: Linie, Latin: linea
1. bk. doğru. 2. öklit n-uzayında, her bir konacı t gibi bir değiştirgenin birer doğrusal işlevi olan noktaların kümesi.
Güzel Sanatlar Terimleri Sözlüğü - 1968
Fransızca: trait de plume, ligne, Almanca: Linie, Strich, Diğer: Arapça: Hat
(Resim) Kurşunkalem, mürekkep ya da boya ile çizilmiş iz. a. bk. çizim.
Zanaat Terimleri Sözlüğü - 1976
Matbaacılıkta çizgi çizilmesini sağlayan sarı demir. (*Aksaray -Niğde.)
Orta Öğretim Terimleri Kılavuzu - 1963
Türkçe: hat, Fransızca: ligne
(biyoloji, matematik)
Orta Öğretim Terimleri Kılavuzu - 1963
bk. olukçuk.
Gösterim Sanatları Terimleri Sözlüğü - 1983
İngilizce: floor patterns, Fransızca: trajet, Almanca: Bodenweg
Erkek dansçının yer değiştirmesine yarayan çizgi.
Bilgisayar Terimleri Karşılıklar Kılavuzu - 2007
line
çizgi