Nitelik (Osm. keyfiyet, Lat. qualitas, İng. quality, Fr. qualité), bir şeyin oluş biçimi ya da bir şeyin yapısını belirleyen, onu şöyle ya da böyle yapan temel özellik olarak tanımlanan felsefe ve mantık terimi.
Nitelik mantıkta, bir önermenin olumlu ya da olumsuz oluşu anlamındadır. Mantıksal yargı, niteliğine göre evetleyici, değilleyici ve sınırlayıcıdır.
Felsefede, Aristotales'ten beri, düşüncenin temel kategorlerinden biri kabul edilmiştir. Gerçekliğin niceliğe indirgenemeyen yanı anlamına gelir. Demokritos, ardından Skolastikler ve Locke ile Leibniz zorunlu olarak var olan birincil nitelikleri, zorunlu olarak var olmayan ikincil niteliklerden ayırmışlardır. Birincil nitelikler şeylerden ayrılmayan, onlara doğrudan bağlı nitelikler; ikincil nitelikler ise, birincillerden türeyen niteliklerdir.
Bir şeyin niteliği, o şeyin özelliklerine indirgenemez. Nitelik her zaman, bir şeyi kendisi yapan temel özelliği dile getirir. Nesnelerin, görüngülerin (fenomen) ve süreçlerin hepsine özgü nitelikler vardır. Niteliksiz şeyler var olmadığından, niteliğin mutlak karakterli olduğu söylenebilir. Öte yandan, nitelik şeylerin değişmez yanlarını dile getirmediği için göreli (relative) karakterlidir. Nesnelerin çeşitli bağıntılarında ve farklılaşma ya da gelişme evrelerinde farklı nitelikler göstermeleri de, niteliğin göreli karakterini gösterir.
nitelik kelimesi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
nitelik, -ği
1. isim Bir şeyin nasıl olduğunu belirten, onu başka şeylerden ayıran özellik; vasıf, keyfiyet:
"Niteliğini kestiremediği müzmin iştahsızlıktan, sürekli kırıklıklardan yorgun düşmüş." - Attilâ İlhan
2. isim Bir şeyin iyi veya kötü olma özelliği; renk, kalite.
3. isim, felsefe Bireyi, nesne veya yaşantının bir yönünü ötekilerden ayırt etmeye yarayan ve ölçülebilen özellik; keyfiyet.
4. isim, felsefe, mantık ► ulam.
Ruhbilim Terimleri Sözlüğü - 1974
Türkçe: keyfiyet, İngilizce: quality
Bireyi, nesne ya da yaşantının bir yönünü, ötekilerden ayırt etmeye yarayan ve ölçülebilen özellik.
Mantık Terimleri Sözlüğü - 1976
bk. özne-yüklem önermesi niteliği.
Kimya Terimleri Sözlüğü - 1981
Türkçe: kalite, keyfiyet, İngilizce: quality, Fransızca: qualité, Almanca: Qualitaet
Özdek ya da olayların özünü, durumunu ve başkalarından ayrımını belirleyen özelliklerin tümü.
Yöntembilim Terimleri Sözlüğü - 1981
Türkçe: hususiyet, mahiyet, İngilizce: property
Bir nesne ya da birimi ötekilerden ayıran türsel ya da yapısal özelliklerden her biri.
Uygulayım Terimleri Sözlüğü - 1980
Türkçe: kalite, İngilizce: quailty, Fransızca: qualite
genel uygulayım: Dış görünüm, renk, tad, biçim ve köken gibi, mal, özdek vb. özgü değerlerin tümü.
Felsefe Terimleri Sözlüğü - 1975
Türkçe: keyfiyet, İngilizce: quality, Fransızca: qualité, Almanca: Qualität, Beschaffenheit, Diğer: Yun. poiotes, Latin: qualitas
1-Bir nesnenin yapısını belirleyen, bir şeyi şöyle ya da böyle yapan özellik; nite, ne gibi, nasıl sorularının karşılığı. // Aristoteles'ten beri nitelik düşüncenin temel anlatım biçimlerinden (kategori) biridir. 2-(Mantıkta)Bir önermenin olumlu ya da olumsuz oluşu. Yargılar niteliklerine göre evetleyici, değilleyici ve sınırlayıcı olurlar.
Fiziksel Kimya Terimleri Sözlüğü - 1978
Türkçe: kalite, vasıf, İngilizce: quality, Fransızca: qualité, Almanca: Qualität, Diğer: Jap. situ
Sayısal olmadan belirtilen özellik.
Fizik Terimleri Sözlüğü - 1983
Türkçe: kalite, İngilizce: quality, Fransızca: qualité, Almanca: Begschaffenheit
Sayısal olarak deyimlenemeyen ya da ölçülemeyen, ancak renk, koku, tad gibi görünümleriyle bilinerek tanınan özellik.
Madencilik Terimleri Kılavuzu - 1979
quality
nitelik
Dilbilim Terimleri Sözlüğü - 1949
Fransızca: qualité
Seslerin çeşidi, ki açınıklarda sesin rengine, abanıklarda boğumlanma tarzına dayanır. A açınığının E, B abanığının M olması birer NİTELİK DEĞİŞMESİ ( Changement qualificatif ) tir.
Hemşirelik Terimleri Sözlüğü - 2015
İngilizce: qualitative
1. Bir şeyin nasıl olduğunu belirten, onu başkalarından ayıran, sayısal olarak ifade edilemeyen özellikler. 2. Bir şeyin iyi veya kötü olma özelliği, kalite.
Kelime Kökeni
Türkçe sözcük, Ad halinde Niteliğini kestiremediği müzmin iştahsızlıktan, sürekli kırıklıklardan yorgun düşmüş. - A. İlhan anlamına gelir.
Tarihte En Eski Kaynak
Türk Dil Kurumu, TDK (1940 - ~)
Niteliğini kestiremediği müzmin iştahsızlıktan, sürekli kırıklıklardan yorgun düşmüş. - A. İlhan