 |
| Epimedium grandiflorum |
Keşişkülahı (Epimedium), kadıntuzluğugiller (Berberidaceae) familyasının Epimedium cinsinden 60 ya da daha fazla tür içeren otsu çiçekli bitkilerin ortak adı. Bu cinsin bazı türleri Güney Çin'de endemikdir. Bazıları Asya bazıları ise Avrupa'nın uzak yerlerine kadar yayılmıştır.
Keşişkülahı türleri zorlu iklim koşullarında yaşayabilen çok yıllık bitkilerdir. Pek çok türü baharda açan örümcek gibi 4 taç yapraklı çiçeklere sahiptir. Pek çoğunun afrodizyak etkisi olduğuna inanıldığından azgın teke otu gibi adlarla adlandırılır.
{tocify} $title={İçindekiler}
Bilimsel sınıflandırması
- Âlem: Plantae (Bitkiler)
- Bölüm: Magnoliophyta (Kapalı tohumlular)
- Sınıf: Magnoliopsida (İki çenekliler)
- Takım: Ranunculales
- Familya: Berberidaceae (Kadıntuzluğugiller)
- Cins: Epimedium
Türleri
Aşağı yukarı kültüre alınmış 60 türü vardır, en önemlileri:
- Epimedium acuminatum
- Epimedium alpinum
- Epimedium brachyrrhizum
- Epimedium brevicornu
- Epimedium campanulatum
- Epimedium chlorandrum
- Epimedium davidii
- Epimedium diphyllum
- Epimedium dolichostemon
- Epimedium ecalcaratum
- Epimedium elongatum
- Epimedium epsteinii
- Epimedium fangii
- Epimedium flavum
- Epimedium franchetii
- Epimedium grandiflorum
- Epimedium ilicifolium
- Epimedium latisepalum
- Epimedium leptorrhizum
- Epimedium lishihchenii
- Epimedium membranaceum
- Epimedium mikinorii
- Epimedium myrianthum
- Epimedium ogisui
- Epimedium pauciflorum
- Epimedium perralderianum
- Epimedium platypetalum
- Epimedium pinnatum
- Epimedium pubescens
- Epimedium pubigerum
- Epimedium rhizomatosum
- Epimedium sagittatum
- Epimedium sempervirens
- Epimedium setosum
- Epimedium sutchuenense
- Epimedium truncatum
- Epimedium wushanense
 |
| Epimedium x versicolor |
Yetiştirme
Bazı türleri ve doğal veya sera ortamında oluşan hibridleri batıda son 100-150 yıldır yetiştirilmektedir. Şu sıralar yeni Çin türleri yaygın olarak yetiştirilmektedir, pek çok türü de yeni keşfedilmiştir ve bir kısmı daha yeni adlandırılmıştır. Ayrıca Japon hibrid türleri de kültür cinsi olarak kullanılmaktadır. Bu bitkinin yeni türlerindeki artış ABD'den Massachusetts'ten Darrell Probst ve Japonya'dan Mikinori Ogisu adlı iki bitki bilimcinin çalışmaları ile olmuştur. Ancak yeni bulunan türlerin henüz hangi koşullara dayanabildikleri henüz tam olarak tespit edilememiştir. O sebeple bu konuda doğal alanları dışında yetişen bu türlere dikkat etmek gerekir.
Bununla birlikte Türkiye'de de doğal olarak yetişen keşişkülahı türleri bulunmaktadır. Türkiye'de Epimedium pubigerum türü Belgrat Ormanında; Epimedium pinnatum subsp. colchicum alt türü ise Artvin Borçka Macahel Florasında gözlemlenmiştir.
 |
| Epimedium alpinum çiçeği |
Çoğaltılması
Keşişkülahı köklerinden ağustos sonu veya tohumdan baharın başlarında çoğaltılabilir. Genel olarak drenajlı ve humuslu topraklarda, gölge veya yarı gölge ve belli oranda nemin gerektiği alanlarda yetişir. Keşişkülahı yer örtücü bir bitki olup gümüş, kırmızı, bronz karşımlı renklere sahip yaprakları ve çeşitli renkte kokulu çiçeklere de sahiptir. Bu sebeple bahçecilikte Japonya'da yüzyıllardır bahçecilikte de popülerdir. Soğuğa dayanıklılık için yapraklarının sonbaharda budanmalı, ayrıca dona karşı koruyucu önlem alınması da tavsiye edilmektedir.
Tıbbi kullanımı
Keşişkülahı flavonlar, glikozitler, icariin ve noricariin içerir. Etkili bölümü %3 ve türüne göre daha da fazla ikariin (icariin) içeren kurutulmuş yapraklarıdır. Çok güçlü bir cinsel uyarıcı (afrodizyak)'dır. Özellikle Çin, Kore ve Japonya’da bu bitki ve etkileri ile ilgili geniş kapsamlı olarak yapılan hem laboratuvar, hem de klinik çalışmalarda gerek fare ve tavşanlar üzerinde ve gerekse insanlarda kesin ve açık biçimde cinsel aktiviteyi ve performansı artırdığı gözlenmiştir. Keşişkülahı bitkisi aynı zamanda, tüm beden boyunca duyusal sinirleri, özellikle genital bölgeyi uyararak sperm üretimini artırdığı düşünülmektedir. Keşişkülahı tansiyonu normal seviyede seyreden insanların tansiyonunu düşürmeksizin, yüksek tansiyonu düşürmekte etkili olabilmektedir. Viagradaki sildenafil'e benzer bir etkiyi icariin'in keşişkülahında gösterdiği tespit edilmiştir. Yine kalp damar sistemi üzerinde de oldukça etkili olan keşişkülahı bitkisi koroner kalp damarlarını genişletmekte ve koroner vasküler direnci azaltarak koroner kan akışını artırmakta yararlı olabilmektedir. Keşişkülahı bitkisi sadece cinsel fonksiyonları düzenleyici olarak değil, aynı zamanda cinsel istek, iktidarsızlık, özellikle son yapılan araştırmalara göre ostropoz, dikkat, düşünce konsantrasyonu ve zihnin odaklanma kapasitesini artırmak içinde yararlı olabileceği tespit edilmiştir.
Bir efsaneye göre Çin'de M.Ö. 200 yılında soylu bir aile, çocukları olmadığı için soyu tükenme tehlikesi ile karşı karşıyadır. Oğullarında iktidarsızlık sorunu olduğunu anlayınca; çalmadıkları kapı kalmaz. Oğullarının sorunu çevrede duyulur, adam dışarı çıkamaz, arkadaşlarının alaycı yüzüne bakamaz olmuştur. Bir gün kapılarını fakir bir çoban çalar. Efsaneye göre koyun çobanı, sürüsünü belirli bir bölgede otlattıktan sonra cinsel anlamda daha aktif olduğunu görmüştür. O otlardan toplayıp aileye getirmiştir. Aile önce çobanı aşağılar, kızar; koyunlarla oğullarını bir tuttuğu için... Olan biteni izleyen oğlan, herkes yatıya çekildikten sonra bu otları her gün yer. Bir yılın sonunda çiftin nur topu gibi bir oğulları doğar. Bu olaydan sonra Çin halkı azgın teke yaprağını önemli bir cinsel kuvvetlendirici olarak görmeye başlar.