Patlıcan, bilimsel adıyla Solanum melongena, Solanaceae familyasına ait olup, ılık iklimlerde tek yıllık, tropik iklimlerde ise küçük bir ağaç şeklinde büyüyen çok yıllık bir kültür bitkisidir. Patlıcanın ilk yetiştiriciliği MÖ 5. yüzyılda Hindistan'da gerçekleştirilmiştir. Bu tarihten sonra Afrika'ya, sonra Doğu Akdeniz'e ve Avrupa'ya getirilmiştir. Avrupa'ya getirilmesi 16. yüzyılda İspanyollar tarafından gerçekleştirilmiştir.
Avrupa'ya ilk getirilişinde süs bitkisi olarak kullanılan patlıcan, dünyada üretilen yaş sebzeler arasında 6. sırada yer almaktadır. İçeriğinde düşük nikotin barındırır. Tropik bölgelerde çok yıllık bitki özelliği gösterirken bu kuşağın dışındaki iklim kuşaklarında bir yıllıktır.
{tocify} $title={İçindekiler}
Bilimsel sınıflandırması
- Âlem: Plantae (Bitkiler)
- Klad: Angiosperms (Kapalı tohumlular)
- Klad: Eudicots (İki çenekliler)
- Klad: Core eudicots
- Klad: Rosids
- Klad: Eurosids I
- Familya: Solanaceae
- Cins: Solanum
- Tür: S. melongena
- İkili adlandırma: Solanum melongena
Tüketimi
Türkiye'de daha çok imambayıldı, karnıyarık yemekleri ve kızartması şeklinde tüketilir. Ayrıca salatası da yapılır.
Patlıcanın insan sağlığındaki yerinin diğer sebze türlerinden küçümsenmeyecek düzeyde olduğu bilinmektedir. 100 gr patlıcanın kalori değeri 24’dür. 100 gr patlıcanda 1.1 g protein, 2 g yağ, ve 5.5 g karbonhidrat vardır. Vitamin içeriği bakımından ise; 100 gramında 30 IU A vitamini, 0.4 mg B1 vitamini, 0.5 mg B2 vitamini ve 5 mg C vitamini bulunmaktadır.
Üretimi
Dünya'da üretimi
Patlıcan; dünyada üretilen sebzeler içerisinde; domates, biber ve hıyar üretiminden sonra gelmektedir.
Dünya patlıcan üretimi 1994 yılından itibaren düzenli olarak artarak, 2003 yılında %84 artışla 29,5 milyon tona ulaşmıştır. Bu artışta önemli patlıcan üreticisi ülkelerin payı olduğu görülmektedir. Nitekim dünyada önemli üretici ülkeler olan Çin, Hindistan, Türkiye, Mısır, İtalya ve İspanya’da patlıcan üretimi son on yılda %21 ile %1,8 arasında artmıştır.
Son on yıllık veriler incelendiğinde; dünya patlıcan üretiminde Çin’in%50,6, Hindistan’ın %30,1, Türkiye’nin %3,8 ile ilk üç sırayı paylaştıkları, özellikle son beş yılda Çin üretiminin arttığı; Hindistan ve Türkiye üretimlerinin ise fazla değişmediği görülmektedir. Dünya üretiminde ilk üç sırayı %84,5 oranı ile Çin, Hindistan ve Türkiye almaktadır. 2003-2004 yılına ait dünya patlıcan üretimi istatistikleri, FAO Birleşmiş Milletler'in Gıda ve Tarım Örgütü verileri șu tabloda özetlenmektedir:
Patlıcan Üretimi (ton). Yıllar 2003-2004 | |||||
| Çin | 16.029.929 | 56 % | 16.529.300 | 55 % | |
| Hindistan | 7.830.000 | 27 % | 8.200.000 | 28 % | |
| Türkiye | 970.000 | 3 % | 970.000 | 3 % | |
| Mısır | 710.000 | 2 % | 710.000 | 2 % | |
| Japonya | 395.000 | 1 % | 400.000 | 1 % | |
| İtalya | 376.553 | 1 % | 385.000 | 1 % | |
| Endonezya | 301.030 | 1 % | 301.030 | 1 % | |
| Diğer ülkeler | 1.984.858 | 7 % | 1.966.653 | 7 % | |
| Toplam | 28.597.370 | 100 % | 29.461.983 | 100 % | |
| En Çok Patlıcan Üreten 10 Ülke— 11 Haziran 2008 | ||||
|---|---|---|---|---|
| Ülke | Üretim(Ton) | Dipnot | ||
| Çin | 18 033 000 | F | ||
| Hindistan | 8 450 200 | |||
| Mısır | 1 000 000 | F | ||
| Türkiye | 791 190 | |||
| Endonezya | 390 000 | F | ||
| Irak | 380 000 | F | ||
| Japonya | 375 000 | F | ||
| İtalya | 271 358 | |||
| Sudan | 230 000 | F | ||
| Birleşik Krallık | 198 000 | F | ||
| Dünya | 32 072 972 | A | ||
| No symbol = official figure, P = official figure, F = FAO estimate, * = Unofficial/Semi-official/mirror data, C = Calculated figure A = Aggregate(may include official, semi-official or estimates); Kaynak: Food And Agricultural Organization of United Nations: Economic And Social Department: The Statistical Devision | ||||
Bu ülkelerin ihracattaki payları incelendiğinde ise; Çin’in ihracatının %5,5, Türkiye ihracatının %1,5 olduğu, Hindistan ihracatının ise kayda değer olmadığı görülmektedir. Diğer yandan dünya patlıcan ihracatının %21,8’ini İspanya, %21,7’sini Meksika, %5,5’ni Çin, %3,4’ünü İtalya, %1,5’ini ise Türkiye karşılamaktadır. Son verilere göre üretilen patlıcanın yaklaşık %2’si ticarete (ihracat-ithalat) konu olmakta, taze olarak stok olmadığı için de kalan miktarın tüketimde kullanıldığı varsayılmaktadır.
Türkiye'de üretimi
Türkiye’de farklı iklim ve toprak yapısı nedeni ile birçok sebze türü üretilebilmektedir. Patlıcan da bu sebze türlerinden biridir, Türkiye şartlarında patlıcan üretimi hem tarlada hem serada yapılabilmekte, fakat iklim ve toprak isteği yanında bakım şartları ve ekim nöbeti tercihinden dolayı her bölgede yetiştirilememektedir. Türkiye’de patlıcan üretimi yapılan en önemli iller; İçel, Antalya, Şanlıurfa, Hatay, Aydın, Bursa, Adana ve Samsun’dur. Türkiye’nin 1997-2002 yılları arasında patlıcan üretimi 1992 ve 1993 yılında 750.000 ton olarak gerçekleşmiş, 1994 – 1998 yıllarında ise, 750.000 ton ile 850.000 ton arasında değişim göstermiştir. 1998 yılından sonra da üretim 900.000 tonu asarak 2002 yılında 955.000 tona ulaşmıştır. 1991- 2002 yılları arasında Türkiye patlıcan verimi hektara 19.621 kg ile 29.216 kg arasında değişmiştir. Türkiye’nin patlıcan ihracatı 2.600 ton ile 5.600 ton arasında değişmektedir. ihracat, 1993 yılında olduğu gibi bazı yıllarda 1.000 ton seviyesine düşerken, 2001 yılı gibi bazı yıllarda ise 5.500 tona ulaşmıştır. Diğer yandan Türkiye’nin en fazla patlıcan ihraç ettiği ülkeler arasında Almanya, Avusturya, Bulgaristan, Hollanda, Romanya, Rusya ve Belçika yer almaktadır.
Resimleri
 |
| Patlıcan tipleri |
 |
| İnce uzun patlıcanlar |
 |
| Patlıcan çiçeği |
 |
| Dalında bir patlıcan |
 |
| Dalında beyaz renkli bir patlıcan |
 |
| Gaziantep'ten patlıcan |
patlıcan ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
Arapça bādincān
1. isim, bitki bilimi Patlıcangillerden, kalın saplı, uzunca yapraklı otsu bitki (Solanum melongena).
2. isim Bu bitkinin sebze olarak kullanılan, mor renkli, uzunca veya toparlak ürünü.
Biyoloji Terimleri Sözlüğü - 1998
İngilizce: egg plant, Fransızca: aubergine, Almanca: Eierpflanze, Latin: Solanum melongena
Patlıcangiller (Solanaceae) familyasından, çiçekleri tekli, uzun, yuvarlaksı, mor ya da siyahımsı bakka tipi meyveleri olan ve kültürü yapılan, tek yıllık, otsu bitki.
Kelime Kökeni
Arapça aynı anlama gelen bādincān بادنجان sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük Farsça aynı anlama gelen bādingān بادنگان sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Sanskritçe yazılı örneği bulunmayan *vaṭingana sözcüğünden alıntıdır.
Tarihte En Eski Kaynak
bādilcān [ Danişmend-Name (1360) ]
bādincān/bādilcān [ Hızır Paşa, Müntehab-ı Şifa (1410 yılından önce) ]
patlıcan [ Meninski, Thesaurus (1680) ]