Melek (Arapça: ملاك, İbranice: מלאך, Latince: Angelus, Yunanca: Άγγελος, İngilizce: Angel), dini bir terim. Melek, birçok dinde inanılan semavi yaratıklara verilen isimdir. Meleklerin görevleri Tanrı'ya hizmet etmektir. Meleklere inancın var olduğu her din ve inançta melek kavramına bakış farklıdır.
Bir Hristiyan ikonası: Hayalî Mikail tasviri |
{tocify} $title={İçindekiler}
Tarihçe
İnanç politeist toplumlardan tek tanrılı dinlere kadar birçok inanç sisteminde yer almakta, ancak tanımlanan varlıkların isim ve özellikleri farklılıklar göstermektedir. Örneğin mikail (Mi-Ka-el) ismi yahudilikten de eski bir döneme tarihlenmektedir. Bazı melek isimleri putperestlik dönem 2. derece tanrılarının dönüşümleri olarak (Harut ve Marut, malik) görülmektedir.
Yahudiler Babil sürgünü öncesinde hiçbir meleğin ismini bilmezlerdi. Ninova ve Babil sürgünü sırasında Pers ve Keldani etkisinde kalan Yahudiler Zerdüştlüğün iyi ruh ve kötü ruh inancını ve ruhların hiyerarşisini iyilik ve kötülük melekleri şeklinde ve meleklerin hiyerarşisi ile birlikte kendi inanç sistemleri içerisine sokmuşlardır.
Hugo Simberg, 1903 |
Etimoloji
Batı dillerinde kullanılan Angel Yunanca elçi anlamına gelen Angelos’tan alınmadır.
Semitik dillerde ve Türkçede kullanılan melek ise İbranice "m l k" kökünden gelir.
Melek, malik, mülk, malik’ül mülk, memlük gibi kelimelerin köken aldığı "m l k"’in İsraillilerin komşuları olan Amon’luların tanrısı Molek (molech, moloch)’in isminden türetildiği düşünülür. Bu ilişki cehennem bekçisi malik açısından düşünüldüğünde daha açıktır.
“Bana ait olan bu tapınağa iğrenç putlarını yerleştirerek onu kirlettiler. Ben-Hinnom Vadisi’nde Molek’e sunu olarak oğullarını, kızlarını ateşte kurban etmek için Baal’ın tapınma yerlerini kurdular. Böyle iğrenç şeyler yaparak Yahuda’yı günaha sürüklemelerini ne buyurdum, ne de aklımdan geçirdim.” (Yeremya: 32:34-35)
Sami kökenli Melek isimlerinin sonunda yer alan El veya İl semitik bir tanrıdır.
Kelime Kökeni
Arapça mlk kökünden gelen malak ملك "bir tür tanrısal varlık" sözcüğünden alıntıdır. Arapça sözcük İbranice məlāk מלך "elçi, haberci" sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük İbranice #lAk לאך "gönderme" kökünden türetilmiştir.
Tarihte En Eski Kaynak
melek [ (1300 yılından önce) ]
melekût [ Tezkiret-ül Evliya (1341) : alem-i melekût aŋa açıldı ]
Bu kaynak kayıtlara geçmiş ve melek kelimesinin kullanıldığı yazılı ilk kaynaktır. Kullanımı daha öncesinde sözlü olarak veya günlük hayatta yaygın olabilir.
Yahudilikte melek
Yahudilikte, İbranice'si mala‘kh olarak telaffuz edilen melek, Tanrı tarafından belirli bir görevi yerine getirmek amacıyla yaratılan, günahsız yaratıklardır. Melekler, haham Yahudiliğinde bedene sahip değildir, hepsi ateşten yaratılmış ebedi yaratıklardır ve Midrashim'de insanlarla bir rekabet olarak görünürler. Cennetteki varlıklar Tanrı'nın şefkatiyle güçlenir. İnsan, Tevrat'ı takip ederek, dua ederek, kötü içgüdüye direnerek ve zaten kusursuz melekler olan Teschuba tarafından duyulur. Yahudi geleneğinde de halk arasında duruyorlar.
Museviliğe göre meleklerin cinsiyeti olmaz ve yemek içmek gibi ihtiyaçları da yoktur ancak, görevleri icabı insan kılığına büründüklerinde bir cinsiyete sahip gibi görünebilirler ve bu durumdayken yiyip içebilirler.
Melekler doğrudan Tanrı'nın direktiflerine göre hareket ederler ve inisiyatif kullanamazlar. Musevilikte başlıca büyük melekler şunlardır.
Michael, Gabriel, Uriel, yani Ölüm meleği (Azrail) olan.
Yahudi mezheplerinden Sadukiler melek ve cin inancını bu inancın Yahudiliğe Babil ve İran inançlarından geçtiği gerekçesiyle reddederler. Meleklerle ilgili bilgiler Yahudi apokrif ve rabbinik metinlerde geniş yer tutar.
Hristiyanlık'ta melek
Ana madde: Hristiyanlık'ta melek
Hristiyanlar Meleklere olan inanışlarıyla ilgili olarak Yahudi geçmişini varsayarlar ancak sınırlarını vurgularlar. Hristiyanlar için melekler tıpkı Yahudi melekleri gibi Tanrı’nın mesajını getiren ve Tanrı’nın elçileridir. Melekler Tanrı’ya tapınır, insanoğluna mesaj getirir ve insanoğlu için Tanrı’ya şefaatte bulunurlar.
'İbranilere Mektup', sonsuz (sayısız) sayıda melek olduğunu belirtir.
Melek Freski - Santa Maria Antiqua kilisesi - Roma - c. 705-707 |
İslam'da melek
Ana madde: İslam'da melek
Meleklere inanmak İslam dini akidesinin bir parçasıdır, yani iman esaslarındandır. Buna göre İslam dininde meleklerin varlığına ve İslam dininin melek görüşüne inanmayan kişi iman etmiş olmaz. Konuya Kur'an'da 2/285 ve 2/177'de değinilmiştir.
İslam dininde melekler, yemeyen, içmeyen, erkeklik ve dişiliği olmayan, uyumayan, günah işlemeyen, gözle görülmeyen, nurdan ya da ateş varlıklar olarak nitelenmiştir. Görevleri, mahlukatı Allah'ın ismiyle seyredip, Allah'ın kudret ve sanat eserlerini o türlerde görerek, Allah'ı bütün eksikliklerden tenzih ve tespih etmek, ve Allah'a ibadet etmektir. Ayrıca insanlar dışındaki mahlûkatın Allah'a karşı yaptıkları ibadeti Allah'a sunmakla yükümlüdürler. Bunun yanında hayvanların ve bitkilerin görevlerini onlara ilham etmek ve irade ile olan hareketlerine müdahale etmek, vaziyetlerini bir şekilde düzenlemek ile de vazifelidirler. İslam inancına göre meleklerin bu görevleri onların ibadetleridir. Mahlûkat üzerinde gerçek bir tasarrufları yoktur. Yaptıkları ancak Rablerine karşı dua etme konumunda kalarak, neticeyi Allah'ın yaratmasını istemeleridir. Bu İslâm'daki tevhîd inancının bir gereğidir. Tevhîd inancına göre evrende olan bütün her şey Allah tarafından yaratılır. İnsan, melek ve benzeri bütün mahlûkatın iradeleriyle istemeleri ise, vücuda getirilmek istenen şeyin yaratılmasını Allah'tan talep etmekten ibarettir.
İslam dinine göre meleklerin iradeleri vardır. Fakat insandan çok farklı olarak Allah'ın emrine karşı çıkmaya iradeleri yoktur; sadece emredileni cüzzi iradesiyle yerine getirir. Dolayısıyla günahsız varlıklardır. Aynı sebepten ötürü makamları sabittir.
İslam dininde, Kur'an'da veya hadislerde meleklerin sayıları ve çeşitleri tam olarak belirtilmemiştir. Yine de bazı melek çeşitleri ve görevleri gerek Kur'an'da, gerekse hadislerde belirtilmiştir. İslam dininde özellikle dört büyük melek olarak anılan dört baş melek vardır. Bunlar: Cebrâil, Mîkâîl, İsrâfil ve Azrâîl'dir.
Ayrıca bakınız
- Büyük melekler
TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
melek, -ği
Arapça melek
1. isim, din bilgisi Tanrı ile insan arasında aracılık yaptığına ve nurdan olduğuna inanılan manevi varlık, ferişte.
2. isim, mecaz Terbiyeli, uysal kimse:
"Yanlarındaki kızlar ise sahici birer melekti." - Sait Faik Abasıyanık