cıva hakkında bilgi nedir tdk sözlük anlamı ne?
isim, kimya, Farsça cīveAtom numarası 80, atom ağırlığı 200,5, yoğunluğu 13,59 olan, donma noktası -38,8 °C olduğundan, normal sıcaklıkta sıvı olarak bulunan, gümüş renginde bir element (cıvanın simgesi Hg):
"Kapıların birinden köpek havlamaları duyuluyor, diğerinden ise cıva kokan bir duman sızıyordu." - İhsan Oktay Anar
cıva (Kimya Terimleri Sözlüğü (II) - 2007)
İngilizce: mercury, quicksilver, Fransızca: mercure, Almanca: Quecksilber
Simgesi Hg, atom kütlesi 200,59 g, atom numarası 80, oda sıcaklığında gümüş görünümünde, ağır ve az uçucu olan, barometre, termometre, hidrometre, pirometre, floresans lamba, aynalar, amalgam yapımında ve diş hekimliğinde dolgu yapımında, zirai amaçlı kimyasal maddelerin hazırlanmasında kullanılan, sıvı gümüş olarak da bilinen sıvı bir element.
Cıva (Hg)
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Cıva (Farsça: جیوه- jive), cıvanın sembolü "Hg" ve atom numarası 80 olan kimyasal element. "Hg" sembolü, Latince'deki hydrargyrum (sulu/sıvı gümüş) sözcüğünden gelir. Cıva için İngilizcede ise iki sözcük kullanılır: "mercury" ve "quicksilver" (akıcı gümüş).
Cıva, hava, su ve toprakta birkaç şekilde bulunur. Bunlar, elementel cıva, inorganik ve organik cıva bileşikleri şeklindedir.
Cıvanın Özellikleri
Gümüş renkli, ağır bir metal olan cıva, oda sıcaklığında (25oC)sıvı halde bulunan 5 elementten (galyum, brom, sezyum, cıva ve fransiyum) birisidir. Cıva zehirli ve pahalı bir maddedir. İnhibitör (enzimlerin çalışmasına olumsuz etkide bulunur) olduğu için çok tehlikelidir.
Cıvanın simyadaki sembolü |
Etimoloji
Farsça jive(جیوه), Orta Farsça zivag(زیوگ), menisi canli (zenda/زنده)
Cıvanın Kullanıldığı Alanlar
- Termometre (sıcaklık ölçer) ve barometre (basınç ölçen alet) gibi bilimsel aygıtlarda kullanılır. Ancak bu uygulamadan günümüzde vazgeçilmektedir.
- Cıva, platin ve demir hariç diğer metallerle "amalgam" adı verilen alaşımlar yapar. Gümüş, kalay, bakır, çinko ve cıva kullanılarak üretilen amalgam alaşımı dişleri doldurmakta kullanılır. Bu alaşım hazırlandığında elle şekil verilir bir durumdayken zamana bağlı olarak kısa zamanda sertleşmektedir.
- Kırmızı cıva "(2)" sülfür (HgS) vermilion adı altında kırmızı boya olarak kullanılır. Gemi teknelerinin su altındaki kısmı, bu boyayla boyanarak midye ve istiridyelerin tekneye yapışarak toplanmaları önlenir.
- Cıva buharlı lambalarda kullanılır. Cıva buharlı lambalar, beyaz parlak bir ışık verir. Cıva buharı çok zehirlidir. Koklamak tehlikelidir.
- Ayrıca, aynaların sırlanmasında, altın ve gümüş üretiminde, tıpta tedavi maddesi olarak cıvadan faydalanılır.
- Bazı elektrik devre anahtarlarının yapımında da cıva kullanılır.
Cıvanın canlılar üzerine etkileri
Cıva, doğada mevcut olan bir elementtir. İnsanlar cıvayı; yiyeceklerden, çevresel ve endüstriyel ortamlarda ve amalgam bileşiklerinden alırlar. Bazı mikroorganizmalar cıvayı daha zehirli bir hali olan metil cıvaya dönüştürür. Bu bileşik, çevrede en çok karşılaşılan organik cıva bileşiğidir ve besin zincirinde birikir.
Ayrıca birinci derece cıvaya maruz kalınan besin maddesi, metilcıva içeren balık etidir. Metil cıva, mikroorganizmalarla birlikte, besin zincirinin daha üst organizmalarında birikir.
Cıvanın buharını solumak, insanlarda gelişmekte olan sinir sistemlerine zarar verir. Çoğu insan çevrede dağılmış bulunan cıva nedeniyle, dokularında eser miktarda cıva taşır. Cıvaya maruz kalan insanın zarar görüp görmeyeceği birçok faktöre bağlı olmakla birlikte genelde zehirleyicidir.
Cıvanın atom yapısı |
Temel özellikleri
Atom numarası: 80
Element serisi: Geçiş metalleri
Grup, periyot, blok: 12, 6, d
Atom ağırlığı: 200.59(2) g/mol
Elektron dizilimi: 4f14 5d10 6s2
Enerji seviyesi başına Elektronlar: 2, 8, 18, 32, 18, 2
CAS kayıt numarası: {{{CAS_kayıt_numarası}}}
Cıvanın Fiziksel Özellikleri
Maddenin hâli: Sıvı
Yoğunluk: 13.534 g/cm³
Sıvı hâldeki yoğunluğu: 13.534 g/cm³
Ergime noktası: 234.32 °K - -38.83 °C
Kaynama noktası: 629.88 °K - 356.73 °C
Ergime ısısı: 2.29 kJ/mol
Buharlaşma ısısı: 59.11 kJ/mol
Isı kapasitesi: 27.983 J/(mol·K)
Cıvanın Atom özellikleri
Kristal yapısı: ?
Yükseltgenme seviyeleri: 4, 2, 1
Elektronegatifliği: 2.0 Pauling ölçeği
İyonlaşma enerjisi: 1. : 1007.1 kJ/mol - 2. : 1810 kJ·mol/1 - 3. : 3300 kJ/mol
Atom yarıçapı: ? pm
Atom yarıçapı (hes.): ? pm
Kovalent yarıçapı: 132 pm
Van der Waals yarıçapı: 155 pm
Diğer özellikleri
Elektrik direnci: ? nΩ·m (20°C'de)
Isıl iletkenlik: ? W/(m·K)
Isıl genleşme: ? µm/(m·K) (25°C'de)
Ses hızı: ? m/s (?'de)
Mohs sertliği: ?
Vickers sertliği: ? MPa
Brinell sertliği: ? MPa
İçinde cıva bulunan amalgam diş dolgusu |