Layşmanyaz (İngilizce: Leishmaniasis), Leishmania cinsi protozoa parazitlerinin sebep olduğu ve belli tatarcık (yakağan) sineği türlerinin ısırmasıyla bulaşan bir hastalıktır. Hastalık kütanöz (şark çıbanı), mukokütanöz ve viseral layşmanyaz (kala-azar) olmak üzere üç şekilde görülür. Kütanöz tip hastalığa deri ülserleri eşlik ederken, mukokütanöz tipte deri, ağız ve burun ülserleri görülür. Viseral (içorgansal) layşmanyaz ise deri ülserleriyle başlar ve daha sonra ateş, alyuvar sayısında azalma ve dalak ile karaciğerde büyüme görülür.
Sınıflandırma ve dış kaynaklar
Uzmanlık: Enfeksiyon hastalıkları
ICD-10: B
ICD-9: 085
Hastalık Veri Tabanı: 3266
MedlinePlus: 001386
eMedicine: emerg/296
Patient UK: Layşmanyaz
MeSH: D007896
Sebepleri ve teşhis
İnsanlarda enfeksiyona 20’den fazla Leishmania türü sebep olur. Risk faktörleri arasında yoksulluk, beslenme bozukluğu, ormanların tahribi ve şehirleşme sayılabilir. Hastalığın bu üç tipinin teşhisi de mikroskop altında parazitlerin görülmesiyle konulur. Ayrıca, viseral hastalığın teşhisi kan testleri aracılığıyla konulabilir.
Korunma ve tedavi
Böcek ilacı uygulanmış sineklikler altında uyuyarak layşmanyaz hastalığından kısmen korunmak mümkündür. Alınabilecek diğer önlemlere örnek olarak tatarcık sineklerini öldürmek için böcek ilaçları sıkmak ve hastalığın daha da yayılmasını önlemek için hastalanan kişileri tedavi etmek verilebilir. Gerekli tedaviye hastalığa yakalanılan yer, hastalığa neden olan Leishmania türü ve enfeksiyonun tipine göre karar verilir. Viseral tip hastalık için kullanılabilecek ilaçlar arasında amfoterisin B, beş değerlikli antimon bileşikleriyle paromomisinin bir kombinasyonu ve miltefosin sayılabilir. Şark çıbanı olarak da bilinen kütanöz hastalığın tedavisinde paromomisin, flukonazol ya da pentamidin etkin olabilir.
Epidemiyoloji
Şu an yaklaşık 98 ülkede 12 milyon civarında insan enfekte durumdadır. Her sene yaklaşık 2 milyon yeni vaka meydana gelmekte ve yine her sene 20 ila 50 bin kişi ölmektedir. Asya, Afrika, Güney ve Orta Amerika ile güney Avrupa’da yaklaşık 200 milyon kişi bu hastalığın yaygın olduğu bölgelerde yaşamaktadır. Dünya Sağlık Örgütü, hastalığı tedavi amacıyla bazı ilaçlarda indirim yapılmasını sağlamıştır. Layşmanyaz, köpekler ve kemiriciler gibi bazı hayvanlarda da görülebilir.
 |
| Orta Amerikalı bir yetişkinin elinde görülen kutanöz layşmanyaz |
Sınıflandırma ve dış kaynaklar
Uzmanlık: Enfeksiyon hastalıkları
ICD-10: B
ICD-9: 085
Hastalık Veri Tabanı: 3266
MedlinePlus: 001386
eMedicine: emerg/296
Patient UK: Layşmanyaz
MeSH: D007896
Sebepleri ve teşhis
İnsanlarda enfeksiyona 20’den fazla Leishmania türü sebep olur. Risk faktörleri arasında yoksulluk, beslenme bozukluğu, ormanların tahribi ve şehirleşme sayılabilir. Hastalığın bu üç tipinin teşhisi de mikroskop altında parazitlerin görülmesiyle konulur. Ayrıca, viseral hastalığın teşhisi kan testleri aracılığıyla konulabilir.
Korunma ve tedavi
Böcek ilacı uygulanmış sineklikler altında uyuyarak layşmanyaz hastalığından kısmen korunmak mümkündür. Alınabilecek diğer önlemlere örnek olarak tatarcık sineklerini öldürmek için böcek ilaçları sıkmak ve hastalığın daha da yayılmasını önlemek için hastalanan kişileri tedavi etmek verilebilir. Gerekli tedaviye hastalığa yakalanılan yer, hastalığa neden olan Leishmania türü ve enfeksiyonun tipine göre karar verilir. Viseral tip hastalık için kullanılabilecek ilaçlar arasında amfoterisin B, beş değerlikli antimon bileşikleriyle paromomisinin bir kombinasyonu ve miltefosin sayılabilir. Şark çıbanı olarak da bilinen kütanöz hastalığın tedavisinde paromomisin, flukonazol ya da pentamidin etkin olabilir.
 |
| Yüzde şark çıbanı yaraları |
Epidemiyoloji
Şu an yaklaşık 98 ülkede 12 milyon civarında insan enfekte durumdadır. Her sene yaklaşık 2 milyon yeni vaka meydana gelmekte ve yine her sene 20 ila 50 bin kişi ölmektedir. Asya, Afrika, Güney ve Orta Amerika ile güney Avrupa’da yaklaşık 200 milyon kişi bu hastalığın yaygın olduğu bölgelerde yaşamaktadır. Dünya Sağlık Örgütü, hastalığı tedavi amacıyla bazı ilaçlarda indirim yapılmasını sağlamıştır. Layşmanyaz, köpekler ve kemiriciler gibi bazı hayvanlarda da görülebilir.
Etiketler:
Ansiklopedi