Deterjan ya da arıtıcı, petrol türevlerinden elde edilen, temizleme ve arıtma özelliği bulunan, toz, sıvı veya krem durumunda olabilen temizlik maddelerine verilen genel addır. Deterjanın sözlükteki tam karşılığı kir sökücü olup sabun dışındaki temizleyicilerin tümünü kapsar. Yüzey aktif özelliği nedeniyle temizleme işlerinde kullanılan, içinde yardımcı kimyasal maddeler de bulunduran karışımlara deterjan denilmektedir.
Çoğu ev ortamında, deterjan terimi kendi başına çamaşır deterjanı veya bulaşık deterjanı (veya bulaşık temizleyicisi) ile ilgilidir.
Tarihi
İlk deterjanı 1917 yılında Alman kimyager Charles Frederick Gunther buldu. Gunther, naftalini alkilleştirerek elde ettiği maddeyi sülfonlamış ve böylece ilk deterjanın aktif maddesini elde etmiştir. Bunu sonraki yıllarda özellikle Alman kimyacıların araştırmaları takip etmiş ve 1932 yılında Henkel'in Fewa ve Procter & Gamble'ın Dreft markalarıyla piyasaya çıkardığı yağ alkolü sülfatı bazlı deterjanlar ilk deterjanlar olarak tarihe geçmiştir.
Bugün batıda üretilen deterjanların %50-60'ı endüstride ve temizlik amacıyla büyük kuruluşlarda, %25-30'u temizlik amacıyla evlerde ve geri kalanı kozmetik ve kişisel bakım ürünlerinin formülasyonlarında kullanılmaktadır.
Deterjan katkı maddeleri
- Kompleksleştiriciler
- Ağartıcılar ve Stabilizatörler
- Korozyon önleyiciler
- Optik beyazlatıcılar
- Kolloidal taşıyıcılar
- Köpük ayarlayıcılar
- pH ayarlayıcılar
- Dolgu maddeleri (nem çekiciler ve topaklamayı önleyiciler)
- Dezenfektanlar
- Parfüm
- Ovucular, enzimler ve diğer aktif madde katkıları
- Boraks (Kompleksleştirici çeşidi olup çok düşük bir etkiye sahiptir, çamaşır sodası ya da yemek sodası çok daha fazla etkili olacaktır.)
deterjan ne demek? TDK anlamı ve açıklaması
isim, Fransızca détergent
Petrol türevlerinden elde edilen, temizleme özelliği bulunan, toz, sıvı veya krem durumunda olabilen kimyasal madde; arıtıcı.
Biyoloji Terimleri Sözlüğü - 1998
bk. biyolojik deterjanlar
Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü -
İngilizce: detergent
Fiziksel ve kimyasal etkileriyle herhangi bir yüzeydeki kirin uzaklaştırılmasını kolaylaştıran kimyasal temizlik maddelerine verilen genel ad.
Tıp Terimleri Kılavuzu - 2010
kirgidergen
Mantık Terimleri Sözlüğü - 1976
İngilizce: detergent
Bünyesinde sucul ve yağcıl özellikli gruplar bulunduran, suyun yüzey gerilimini azaltarak yağlı kirlerin sökülüp temizlenmesini sağlayan madde. #(kirgideren)#, #(kir arıtıcı)#
Kelime Kökeni
Fransızca détergent veya İngilizce detergent "bir tür kimyasal temizleyici" sözcüğünden alıntıdır. (İlk kullanımı: 1938 Procter & Gamble Co., Amer. kimya şirketi.) Bu sözcük Latince detergere, deters- "silmek, temizlemek" fiilinden +ens sonekiyle türetilmiştir. Latince fiil Latince tergere, ters- "temizlemek" fiilinden de+ önekiyle türetilmiştir.
Tarihte En Eski Kaynak
[ m (1956) : ellerinizi ve tırnaklarınızı korur (...) temizleyen sentetik ve modern bir deterjandır. ]