Çene, ağzın çevresinde yer alan, omurgalılarda çiğnemeyi sağlayan kemik donatımının adıdır.
Çeneyi oluşturan iki parçadan üstçene (lat. maxilla), kafatasına (lat. cranium) bağlıdır; altçene (lat. mandibula) kulağın hemen önündeki çene eklemi (lat. articulatio temporomandibulare) aracılığı ile kafatasına tutunmuştur. Çene eklemi vücutta çift taraflı çalışan tek eklemdir. Memelilerde alt çene hem aşağı yukarı, hem de iki yana hareket eder. Çeneyi kapatan kasların güçlü olmasına karşılık, açıcı kaslar hem az sayıda, hem de oldukça zayıftırlar: İnsanda ve hayvanların birçoğunda çenenin açılmasına yerçekimi yardımcı olur. Bazı yılanlarda, büyük avlar yutulurken, altçene yerinden ayrılarak aşağı inebilir.
 |
| Alt çene kemiği |
çene kelimesi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
Farsça çāne
1. isim Canlılarda baş bölümünde yer alan, kemik veya kıkırdak ile desteklenen, altlı üstlü dişleri taşıyan ve ağzın kapanıp açılmasını sağlayan kasları üzerinde barındıran iki parçaya verilen ad:
"Çenesinin, başının bütün iskeleti peksimeti çiğnedikçe daha açık olarak meydana çıkıyordu." - Halide Edip Adıvar
2. isim Mengene, kerpeten vb. araçların eşyayı sıkıştıran karşılıklı iki parçasından her biri.
3. isim, denizcilik Baş bodoslamasının omurga ile birleştiği yer; çarık.
4. isim, mecaz Çok konuşma huyu, gevezelik:
Sende de çene var ha!
Zooloji Terimleri Sözlüğü - 1963
Türkçe: fek, İngilizce: Jaw, Fransızca: Mâchoire, Almanca: Kiefer
1. Omurgalı hayvanlarda kemik ya da kıkırdak ile desteklenen, dişleri taşıyan ve ağızın açılıp kapanmasını sağlayan yapı, 2. Omurgasız hayvanlarda buna benzeyen yapı.
Zanaat Terimleri Sözlüğü - 1976
(I) Keçe üzerine süsleme yapılan renkli keçe parçası. (*Yalvaç -Isparta)
(II) 1. Kapı dilinin oturduğu köşeli demir. (İlyaslı -Uşak) 2. Saban demirinin takıldığı ökçe bölümü. (Aşağıdinek *Şarkikaraağaç -Isparta)
(III) Koyun çanı. (Adalıkuzu *Güdül -Ankara) 2. Kapı dilinin oturduğu köşeli demir. (İlyaslı -Uşak) 3. Saban demirinin takıldığı ökçe bölümü. (Aşağıdinek *Şarkikaraağaç -Isparta)
Orta Öğretim Terimleri Kılavuzu - 1963
Türkçe: fek, Fransızca: maxilla
(biyoloji)
Biyoloji Terimleri Sözlüğü - 1998
Türkçe: fek, İngilizce: jaw, Fransızca: mâchoire, Almanca: Kiefer
1. Omurgalılarda kemik ya da kıkırdak ile desteklenen, dişleri taşıyan ve ağzın açılıp kapanmasını sağlayan yapı. 2. Omurgasızlarda bu görevi taşıyan benzer yapı.
Su Ürünleri Terimleri Sözlüğü - 2007
İngilizce: jaw
Omurgalılarda kemik veya kıkırdakla desteklenen, dişleri taşıyan ve ağzın açılıp kapanmasını sağlayan yapı.
Gramer Terimleri Sözlüğü - 2003
Ağız boşluğunun alt ve üst kısmında diş ve dudaklarla çevrilmiş bulunan ve konuşma sırasında ağzın rahatlıkla hareketini sağlayan organ. Çenenin alt kesimi alt çene; üst kesimi de üst çene diye adlandırılır.
Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu - 1997
Azerbaycan Türkçesi: çänä; Türkmen Türkçesi: enek; Gagauz Türkçesi: çenä; Özbek Türkçesi: cağ; Uygur Türkçesi: iňäk; Tatar Türkçesi: kaznalık ~ teş kaznası ~ iyäk; Başkurt Türkçesi: yaňaq; Kmk: çene ~ yayak süyek; Krç.-Malk.: cayak süyek; Nogay Türkçesi: yak; Kazak Türkçesi: jak; Kırgız Türkçesi: caak; Alt:: aldığı t'aak ~altıgı t'aak; Hakas Türkçesi: naah (söögî); Tuva Türkçesi: segel; Şor Türkçesi: naak söögü; Rusça: çelyust
Kelime Kökeni
Farsça aynı anlama gelen çāne چانه sözcüğünden alıntıdır. Farsça sözcük Eski Farsça aynı anlama gelen çanu- sözcüğünden evrilmiştir. Bu sözcük Hintavrupa Anadilinde aynı anlama gelen yazılı örneği bulunmayan *genu-2 biçiminden evrilmiştir.
Tarihte En Eski Kaynak
çeŋe/çene [ Ebu Hayyan, Kitabü-l İdrak (1312) ]