Avrupa kayını (Fagus sylvatica) |
Kayın (Fagus), kayıngiller (Fagaceae) familyasının Fagus cinsinden değerli orman ağaçlarına verilen ad.
{tocify} $title={İçindekiler}
Bilimsel sınıflandırması
- Âlem: Plantae (Bitkiler)
- Bölüm: Tracheophyta (Damarlı bitkiler)
- Sınıf: Magnoliopsida (İki çenekliler)
- Takım: Fagales
- Familya: Fagaceae
- Alt familya: Fagoideae
- Cins: Fagus
Morfolojik özellikleri
Kışın yaprağını döken orman ağaçlarıdır. Sürgünler pseudoterminal tomurcukludur ve yan tomurcuklar iki sıralı sarmal dizilirler. Çok sayıda pullarla örtülmüş bulunan iğ biçimindeki sivri uçlu ve büyük tomurcuklar sürgünlere yatık değil, onlarla açı yapacak şekilde dizilmiştir. Yaprak ayası dişli veya düzdür; nispeten kısa bir sapı, zamanla dökülen şerit halinde kulakçıkları vardır. Açık gri veya koyu gri renkli kabukları ağaçların hayatı boyunca çatlamadan düz ve pürüzsüz kalır. Üç köşeli kızılkestane renkli, sert kabuklu meyve nus büyüktür. Olgulaşınca kupula 4 parçaya ayrılır. İçindeki 2 adet nus meyve dökülür. Meyvelerin tohumu yağlıdır.
Doğu Kayın ağacı gövdesi |
Kullanımı
Mobilya, kontrplak, araba, parke, ayakkabı kalıbı, ambalaj sandığı, oyuncak, sandal ve fırın kürekleri, alet sapları, iş ve marangoz tezgâhları, maden direği, yakacak odun gibi.
Türkiye'de doğal olarak 2 türü bulunur. Bunlar doğu kayını ve Avrupa kayını'dır.
Kayın tomruğundan elde edilen kereste mamulleri çatlamaya çok müsait olduğundan dolayı sert hava alan yerde ve güneş ışığına maruz bırakılmaması gerekir.İmkanlar müsait ise tam reaksiyon almak için kereste fırınlarına sokularak 15 gün ile 6 ay arasında fırınlanması gerekmektedir. Ağaç içerisindeki nem ile işleme yapıldığında ağaç şekil değiştirip yamulmalar çarpılmalar olabilir.
Doğu kayını (Fagus orientalis) |
Türleri
- Japon kayını (Fagus crenata)
- Çin kayını (Fagus engleriana)
- Amerika kayını (Fagus grandifolia)
- Tayvan kayını (Fagus hayatae)
- Mavi japon kayını (Fagus japonica)
- Güney Çin kayını (Fagus longipetiolata)
- Parıltılı kayın (Fagus lucida)
- Meksika kayını (Fagus mexicana)
- Doğu kayını (Fagus orientalis) Türkiye.
- Avrupa kayını (Fagus sylvatica ) Türkiye.
Melezler
- Fagus x moesiaca
- Kırım kayını (Fagus x taurica) (Fagus orientalis x Fagus sylvatica)
Avrupa kayını (Fagus sylvatica) |
kayın ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
kayın (I)
1. isim, bitki bilimi Kayıngillerin örnek bitkisi olan, 30-40 metre boyunda, 2 metre çapında, kışın yapraklarını döken, kerestesi beyaz ve değerli olan bir orman ağacı (Fagus orientalis).
2. sıfat Bu ağaçtan yapılmış.
kayın, -ynı (II)
isim
Kadın veya kocaya göre birbirlerinin erkek kardeşi, kayınbirader, ini:
"Sabahleyin kaynım beni bir katıra bindirdi." - Halide Edip Adıvar
Biyoloji Terimleri Sözlüğü - 1998
İngilizce: beech, Fransızca: hêtre, Almanca: Bucke, Latin: Fagus
Kayıngiller (Fagaceae) familyasından, yapraklarını döken, kerestesi kıymetli olan, ülkemizde Doğu ladini (Fagus orientalis) ve Avrupa kayını (F.sylvatica) olmak üzere iki türü bulunan bir cins.
Kelime Kökeni
kayın (I)
Eski Türkçe kadın sözcüğünden evrilmiştir.
Tarihte En Eski Kaynak
kadın "kayın peder" [ Uygurca İyi ve Kötü Prens Öyküsü (1000 yılından önce) : öz kadını yeriŋe tegdi [öz kayınpederinin ülkesine vardı] ]
kadın "evlilik yoluyla hısım" [ Divan-i Lugat-it Türk (1070) ]
kaynana [ Ahterî-i Kebir (1545) ]
kayın (II)
Eski Türkçe kadıŋ sözcüğünden evrilmiştir.
Tarihte En Eski Kaynak
kadıŋ "kayın ağacı, fagus" [ Divan-i Lugat-it Türk (1070) ]