 |
| Kaygusuz Abdal’ın eski bir minyatürden kopya edilerek Levnî tarafından yapılan minyatürü (TSMK, Hazine, Albüm, nr. 2164, vr. 22b) |
Kaygusuz Abdal Alevî-Bektaşî edebiyatının kurucusu olarak kabul edilen mutasavvıf şair (d. 1341 - ö. 1444) Asıl adı "Alaeddin Gaybi" olan ve Abdal Musa'nın Güney Azerbaycan'ın Hoy şehrinden birlikte geldiği dervişlerinden bir Alevî-Bektaşî halk ozanı ve Türkmen şairi.
Yaşamı
Hayatı hakkındaki bilgiler ölümünden tahminen bir buçuk asır sonra kaleme alınmış olan anonim menakıbnamesiyle diğer eserlerindeki ipuçları üzerinden yapılan yorumlara dayanmaktadır. Menakıbnameye göre Alanya sancağı beyinin oğludur ve adı Gaybi'dir. Minbername adlı eserindeki, "Aşık olsam adım tembel Alayi" mısrasındaki Alayi kelimesinden hareketle gerçek adının Alaeddin olduğu tahmin edilmiştir.
Dedesinin Alaeddin bin Yusuf babasının ise Alaiye Begi Hüsameddin Mahmud olduğu rivayetten öteye geçmemektedir. Hacı Bektaş-ı Veli’den sonra Bektaşîlik tarikâtının başına geçen Abdal Musa'ya bağlanarak tasavvuf yoluna girdi. Kaygusuz Abdal, Bektaşî erkannâmesi üzerinde bazı düzenlemeler yaparak Bektaşîliğin ilk "erkannâmesini" hazırladı. Böylece Bektaşîlik Tarikatı’nın ilk “tüzük yapıcısı” “Kaygusuz Abdal” olmuş oldu. Mısır'a giderek Bektaşîliği yaymaya çalıştı ve orada öldü.
Edebî üslûbu
Didaktik türdeki eserlerinde açık ve yalın bir dil kullandı. Nükteli ve iğneli bir üslubu vardır. Alevî-Bektaşî Türk şiir geleneğini sürdürdü. Bazı şiirlerinde Yunus Emre'nin etkileri görülür.
Eserleri
- Divân
- Sarây-nâme
- Minber-nâme
- Dil-güsâ
- Gevher-nâme
- Budala-nâme
- Mesnevi
- Muglâta-nâme (Kitab-ı miğlate)
- Esrâr-i Hurûf
- Vücûd-nâme
- "Mugalatnâme"
Kaynakça
- TDV, İslam Ansiklopedisi, cilt: 25, sayfa: 74
- Prof. Dr. Abdurrahman Güzel, Kaygusuz Abdal, Ankara 1981
- "Türk Halk Şiiri", Asım Bezirci, Say Yayınları, 1993