Nakşibendilik (Osmanlıca: نقشبندیه Nakşbendiye), Abdulhalik Gücdevani tarafından sistemleştirilen, Muhammed Bahauddin Şah-ı Nakşibendi'nin isim babası olduğu Sünni İslam dini tarikatı. "Nakış yapan" anlamına gelen Nakşibend, Nakşibendi mürşidlerinin, kalbi dünyadan ahirete bağladığı düşünüldüğü için bu adı almıştır.
Abdulhalik-ıl Güjdevani'nin tespit ettiği "On Bir" tarikât düstûru
Ana maddeler: Abdulhalik-ıl Güjdevani ve Tarikât
1) Vukûf-ı Zamanî
Anlamı; her an kendini yoklamak ve zamanı iyi değerlendirmektir. Müridin zamanı çok iyi değerlendirmesidir.
2) Vukûf-ı Adedî
Anlamı; zikir sayısına dikkat etmek ve uymaktır. Dersin adedi ve gerçek manası düşünülmelidir.
3) Vukûf-ı Kalbî
Anlamı; kalbin daima zikr-i ilâhî ile meşgul olmasıyla kalbin kontrol edilebilmesidir. Kalbi uyanık tutmak gerekir.
4) Hûş der-dem
Anlamı her alınan ve verilen nefeste manen uyanık bulunmaktır. Nefes alıp verirken, gaflette olmamak..
5) Nâzar ber-kadem
Anlamı Gözün ayak ucuna bakarak yürünmesi, fuzûli (boş) bakışlardan muhafazasıdır. Başkasına değil, kendine bakmalıdır..
6) Sefer der-vatan
Halktan ayrılıp Hakk'a gitmesidir.
7) Halvet der-encümen
Halk içinde de olsa, halvet hali olmalıdır.
8) Yâd kerd
Anlamı; kalbin zakir hale gelmesi, yani dil ve kalp zikrini birleştirmektir. Şeyhin verdiği zikri, kalb ve dil ile daima tekrarlamak.
9) Bâz geşt
Anlamı; matlub ve maksudun ancak Allah rızası olmasıdır. Zikirle Allah'a dönüş, vuslât düşünülmelidir.
10) Nigâh-daşt
Anlamı; nefsani ve şeytani vesveselerden korunmaktır. Kalbi zararlı düşüncelerden korumak.
11) Yâd-daşt
Anlamı; kendini daima Allah'ın huzurunda bilmektir. Masivâyı bırakarak, sadece Allah'ı düşünmektir.
Daha kesin yapısal Nakşibendi tarikâtı oluşumu ise Seyyid Emîr Kulal ile başlamıştır. Görünüm tarafından oluşumu, ardılların arasındaki hiyerarşi, başöğretmen mürşid, temsilciler halifeler, öğrenciler müridler, ve taraftarlar muhibler ya da muhlisler olarak sıralanır.
Râbıta ve Teveccüh
- Râbıta: Arapça "rabt" kökünden türemiş, sözlükte 'birleştirmek, bitiştirmek, iliştirmek ve bağlamak' anlamlarına gelmektedir (Râbita'tul Kurra: Kuran Hafızları Cemiyeti-Birliği).
Tasavvufta mürid'in, kendisini mürşidi ile yüz yüze gelmiş varsayıp ondan feyiz aldığını (ondan metafizik anlamda güç aldığını ya da nûrlandığını) zihninde canlandırması demektir.
- Hatme: İslam peygamberi Muhammed'e salavat getirilerek, cemaat ile toplu halde yapılan bir halka zikridir.
- Vird: Dil damağa yapıştırılarak belirli (ders olarak verilen) sayıda dil damaktan ayrılmadan kalben Allah denilerek nefsin durulmasını (terbiyesini) amaçlayan günlük ibadet.
- Teveccüh: Teveccüh, yönelmek demektir. Bir tasavvuf terimidir.
- Allah için yapılan her şey ibadettir.
Nakşibendi Silsile-i saâdâtları
Ana madde: Silsile-i saâdât
Haznevi Nakşibendi Tarikâtı Silsilesi / Silsile-i Nakşibendi Hâlidi
- Imâm ul-Enbiyâ Seyyidina Muhammed
- Ebu Bekri’s Sıddîk
- Salmân-ı Fârisî
- Kâsım bin Muhammed
- Cafer-i Sadık
- Bâyezid-i Bistâmî
- Şeyh Ebü’l-Hasan Ali b. Cafer el-Harakânî
- Şeyh Ebû Ali Fazl b. Muhammed el-Fârmedî
- Şeyh Yusuf el-Hemedânî
- Şeyh Abdülhâlik-i Gucdüvânî
- Şeyh Ârif-i Rîvgerî
- Şeyh Mahmud İncîr Fağnevî
- Şeyh Ali Râmîtenî
- Şeyh Muhammed Baba Semmâsî
- Şeyh Seyyid Emîr Külâl
- Şâh-ı Nakşibend Muhammed Behâeddîn-i Buhârî
- Şeyh Alâeddin Attâr
- Şeyh Yakub-i Çerhî
- Şeyh Ubeydullah Ahrâr
- Şeyh Muhammed Zâhid Kadı Semerkandî
- Şeyh Derviş Muhammed Semerkandî
- Şeyh Muhammed Hâcegî Emkenekî
- Şeyh Muhammed Bâkibillah
- İmâm-ı Rabbânî Şeyh Ahmed el-Fârûkî es-Sirhindî
- Şeyh Muhammed Ma‘sûm Urvetü’l-Vüskâ
- Şeyh Muhammed Seyfeddin
- Şeyh Seyyid Nur Muhammed el-Bedâûnî
- Şemseddin Habîbullah Mirza Mazhar Cân-ı Cânân
- Şeyh Abdullah ed-Dihlevî
- Hazrat Mevlânâ Zia-ûd Dîn Muhammad Khâlid-î Bağdâdî
- Şeyh Seyyid Abdullah Hakkârî
- Şeyh Seyyid Tâhâ Hakkârî
- Şeyh Seyyid Sıbgatullah Arvâsî
- Şeyh Abdurrahman Tâhî
- Şeyh Fethullah Verkânisî
- Şeyh Muhammed Diyâeddin Nurşînî
- Şahe hazne Şeyh Ahmed Haznevî
- Şeyh Seyyid Abdülhakim Bilvânisî
- Şeyh Seyyid Muhammed Râşid
- Şeyh Seyyid Gavsi Sani
Palevi Nakşibendi Tarikâtı Silsilesi / Silsile-i Nakşibendi Hâlidi Palevi
Ana maddeler: Halid Bağdadî, Halidilik, Tarikât ve Silsile-i saadat
Palevi kolunun ana silsilesidir. Şeyh Ali Septi'den itibaren halifelerin kendi silsileleri mevcuttur.
- Imâm ul-Enbiyâ Seyyidina Muhammed
- Ebu Bekri’s Sıddîk
- Salmân-ı Fârisî
- Kâsım bin Muhammed
- Cafer-i Sadık
- Bayezid-i Bistamî
- Hâce Ebu’l Hasan Kharakânî
- Şeyh Ebû Aliyyini'l Fârmedî
- Hâce Ebû Yakûb Yûsuf el-Hemedânî
- Hâce Abdulhâlık Gucdevanî
- Hâce Ârif-i Rivgerî
- Hâce Mahmûd İncir-i Fağnevî
- Hâce Ali-i Râmitenî
- Hâce Muhammed Baba es-Semmâsî
- Hâce Şeyh Emir Külâl
- Şâh-ı Nakşibend Muhammed Behâeddîn-i Buhârî
- Şeyh Alaeddin Attâr
- Şeyh Yakub-u Çerhî
- Hâce Ubeydullah-ı Ahrâr
- Şeyh Muhammed Zâhid
- Şeyh Derviş Muhammed es-Semerkandi
- Şeyh Hâce Muhammed Emkenekî
- Şeyh Muhammed Bâki Billah
- İmâm-ı Rabbânî Şeyh Ahmed Fâruk Serhendî
- Şeyh Muhammed Ma’sûm Serhendî
- Şeyh Muhammed Seyfüddîn-i Farukî
- Şeyh Nur Muhammed Bedvânî
- Şemseddin Cân-ı Cânân Mazhâr
- Şeyh Abdullah ed-Dehlevî
- Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî
- Şeyh-ul Meşayih Seyyidina Ali Es-Sebdi Palevi Diyarbekiri
- Şeyh Abdullah Melekani
- Şeyh Mahmud Fevzi Efendi Palevi
- Şeyh Muhammed Said Efendi Palevi
- Şeyh Ali Rıza Efendi Palevi
- Şeyh Muhammed Emin Efendi Palevi
Dağıstan Nakşîbendî-Mûceddîdî Khâlidîye-Mahmûdîye Altın Zincir-Silsilesi
Ana maddeler: Halid Bağdadî, Halidilik, Tarikât ve Silsile-i saadat
Yukarıdaki tablodaki (K) : Hâlidî ve (H) : Hakkânî sütûnlarında yer alan Hazrat Mevlânâ Zia-ûd Dîn Muhammad Khâlid-î Bağdâdî’den sonra farklılaşan bir silsile olup aşağıdaki sırayı izler.
- Imâm ûl-Enbiyâ Seyyîdna Muhammed
- Ebu Bekri’s-Sıddiyk
- Salmân-ı Fârisî
- Kâsım bin Muhammed
- Cafer-i Sadık
- Bayezid-î Bistamî
- Ebû’l Hasan Kharakânî
- Ebu Ali Farmedi
- Yusuf Hemedani
- Abdu’l-Halık Gucdüvani
- Hace Arif Rivegeri
- Mahmud İncir Fagnevi
- Hâce Azîzan Ali Râmitenî
- Muhammed Baba Semasi
- Seyyid Emir Külal
- Hazret Muhammed Bahaüddin Nakşibend
- Hâce Alaaddin-i Attar
- Yakub Çerhi
- Hâce Ubeydullah Ahrar
- Hâce Muhammed Zahid
- Derviş Mehmed
- Muhammed Hacegi Emkengi
- Hâce Muhammed Bakibillah
- İmam-ı Rabbani Ahmed-i Faruk-i Serhendi
- Hâce Muhammed Masum
- Şeyh Seyfüddin Arif
- Muhammed Nurü’l-Bedvani
- Şemsüddin Habibullah İbn-i Mirza Can
- Hâce Abdullah Dehlevî, nâm-ı diğer Şâh Ghulam Ali Dehlevî
- Hazrat Mevlânâ Zia-ûd Dîn Muhammad Khâlid-î Bağdâdî (1779-1826 Miladî)
- Ismail al-Kurdumeri,
- Muhammad Salih Şirvani,
- Ibrahim Kudkashani,
- Haji Yunus Afandi Lalali ad-Daghestani, (1277 - Hicrî)
- Mahmud Afandi ad-Daghestani,
- Jabrail Afandi ad-Daghestani,
- Abdurrahman Haji Asawi ad-Daghestani,
- Hasan Hilmi Afandi ad-Daghestani, (1852-1937 Miladî)
- Muhammad Ya`sub ad-Daghestani,
- Humayd Afandi Handiqi ad-Daghestani, (1868-1952 Miladî)
- Husenil Muhammad Afandi `Uribi ad-Daghestani, (1862-1967 Miladî)
- Muhammad Arif bin Hasan Hilmi al-Kahibi ad-Daghestani, (1900-1977 Miladî)
- Muhammad Sa`adu Hajj Afandi Batlukhi ad-Daghestani, (1915-1995 Miladî)
- `Abdul Hamid Afandi al-Inkhi ad-Daghestani,
- Hamzat Afandi Tlaqi ad-Daghestani,
- Muhammad Afandi Khuchadi ad-Daghestani,
- Badrudin Afandi al-Botlikhi ad-Daghestani,
- Shaykh Said Afandi al-Chirkawi ad-Daghestani, (1937 - Miladî)
- `Abdujalil Afandi ad-Daghestani, (1949 - Miladî)
Türbe ve resimleri
 |
| Bayezid-ı Bistami'nin Bistam'daki Türbesi |
 |
| Abdulhalik Gujdevani |
 |
| Muhammed Derviş Semerkandi |
 |
| Süleyman Hilmi Tunahan (Süleymaniye silsilesi). |
Bibliyografya
- Şecere-i Nakşibendiye-i Halidi Palevi (Palevi-Nakşibendi)
- İki Ğavs’ı Enam, Seyid Ali Es-Sebti, Seyyid Ahmed El Kurdi, Mehmet İhsan Hattatzade
- Tasavvuf Yolunda Manevi Cihad, Muhammed İhsan Oğuz, Oğuz Yayınları
TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
Nakşibendilik, -ği
isim, özel
Şeyh Muhammed Bahaüddin Nakşibend'in kurduğu, gizli ibadete dayanan bir tarikat, Nakşilik.