kirpi hakkında bilgi nedir sözlük anlamı ne?
isim, hayvan bilimi
Kirpigillerden, uzunluğu 25-30 santimetre olan, sırtı dikenlerle kaplı memeli hayvan (Erinaceus europaeus).
Kirpi Kelimesinin Kökeni
Eski Türkçe kirpi sözcüğünden evrilmiştir.
Kirpi Kelimesi için Tarihteki En Eski Kaynak
kirpi "gövdesi dikenli küçük hayvan" [Uygurca (1000 yılından önce)]
Kirpi (Erinaceus), kirpigiller (Erinaceidae) familyasından gececil, böcekçil bir memeli cinsi.
Kirpinin Bilimsel Sınıflandırması
Şube: Chordata (Kordalılar)
Sınıf: Mammalia (Memeliler)
Takım: Insectivora (Böcekçiller)
Familya: Erinaceidae (Kirpigiller)
Alt familya: Erinaceinae
Cins: Erinaceus
Linnaeus, 1758
 |
| Batı Avrupa kirpisi (Erinaceus europaeus) |
Yaklaşık 30 cm boyundadır. Ağırlığı cinsiyete, yaşa ve yaşadığı koşullara bağlı olarak 500-1200 gr. arasında değişir. Gövdesinin üzeri 2-2,5 cm uzunluğundaki kırçıl dikenlerle örtülüdür. Kızdırıldığı zaman vücudu yuvarlak hale gelir ve böylece bir diken topuna dönüşür.
Kirpinin yaşam alanları
Çalılıklı ormanlardan, büyük park ve bahçelere kadar pek çok yerde yaşayabilir. Nemli yerleri sever. Toprak içine açtığı tünellerde ve kaya kovuklarında barınır.
Kirpinin dağılımı
Avrupa ve Asya'da görülür. Türkiye’nin hemen her yerinde rastlanır. Yalnız geceleri etkindir. Çevre sıcaklığının 4 °C’nin altına düştüğü zaman kış uykusuna yatar. Hamilelikleri 5-6 hafta sürer. Her doğumda 3-8 yavru doğurur. Ortalama ömrü 18 yıldır.
Kirpinin Beslenmesi
Kirpilerin doğal hayatta beslenmesi
Çoğunlukla böcek, sümüklüböcek, kurbağa, solucan, nadiren küçük fare ve yılan yavrularını yer.
İnsanların dayanabildiği tetanus zehiri miktarının 7 bin katına dayanıklı oldukları saptanmıştır. Çok zehirli bazı böcek ve yılanları kolaylıkla avlayıp yer. Ancak engerek zehiri gibi bazı zehirlere karşı da dayanıksızdır.
Kirpilerin Esaret altında beslenmeleri
Öncelikle, kirpiler doğal hayattan koparılıp esir edilmemelidir. Olağanüstü bir durum olmadığı sürece, şirin diye kirpi yavrularına bakmak için eve götürmek, doğal hayata zarar verir. Kirpilerin Türkiye'de koruma altındaki türlerden olduğu unutulmamalıdır.
Erişkin kirpiler kedi mamalarını severek yer. İnek sütü verilmemelidir. Yüksek miktarda laktoz içerdiğinden kirpiler için öldürücüdür, çünkü kirpiler laktozu sindiremez. Bu durum barsaklarda ishale sebebiyet verir, ishale bağlı su kaybı ve beslenme yetersizliğinden ölür. Yetim kalan yavruların beslenmesi gerektiğinde yabani hayvan konusunda tecrübeli veteriner hekimlere danışılmalıdır. Dişleri çıkan yavruya konserve veya ıslatılmış kuru kedi-köpek maması verilebilir.
İnsan besini olarak kirpi
Kirpi etinin egzama hastalığına iyi geldiği, halk arasında yaygın fakat yanlış bir inançtır. Bunun Hayat-ül hayvan gibi kitaplarda da verilmesi, kirpinin yasak olduğu halde avlanılmasını tetiklemektedir. Kirpi Hanefi ve Hanbeliler'de mekruh, Şafii ve Malikiler'de helâl sayılmıştır.
Türkiye'de kirpiler
Türkiye'de 2 türe ait 3 alt tür bulunur:
- E. concolor (Ak göğüslü kirpi)
- E. c. concolor: Karadeniz bölgesinde
- E. c. transcaucasicus: Diğer bölgelerde
- E. roumanicus (Doğu Avrupa kirpisi)
- E. r. drozdovskii: Trakya bölgesinde
E. europaeus türü Türkiye'de bulunmaz. Bu ad altında literatürde geçenlerin Trakya hariç hepsi E. concolor türündendir.
Türkiye’de avlanması yasaktır. Kırmızı listede "NT" kategorisindedir. Kirpiler, Türkiye’nin koruma altındaki türlerinden biridir; Resmi Gazete’de yayınlanan “Çevre ve Orman Bakanlığı’nca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları” (EK LİSTE 1) listesinde belirtilmiştir. Ayrıca kirpilerin doğal ortamından uzaklaştırılması, satılması, evlerde pet hayvanı olarak bakılması yasaktır. Konuyla ilgili ihbarlarla Doğa Koruma ve Milli Parklar İl Müdürlükleri ilgilenmektedir.
Kirpi Türleri
- Erinaceus concolor (Ak göğüslü kirpi)
- Erinaceus concolor concolor TÜRKİYE (Karadeniz)
- Erinaceus concolor rhodius (Rodos kirpisi)
- Erinaceus concolor transcaucasicus TÜRKİYE (diğer bölgeler)
- Erinaceus roumanicus (Doğu Avrupa kirpisi)
- Erinaceus roumanicus roumanicus
- Erinaceus roumanicus bolkayi
- Erinaceus roumanicus drozdovskii TÜRKİYE (Trakya)
- Erinaceus roumanicus nesiotes (Girit kirpisi)
- Erinaceus roumanicus pallidus
- Erinaceus europaeus (Batı Avrupa kirpisi)
- Erinaceus amurensis (Amur kirpisi)
Kirpi resimleri
 |
| Kirpi dikenleri |
 |
| Kirpi yavrusu |
 |
| Yuvada kirpi yavruları |